In VPRO’s fraaie Scandinavische filmreeks zat ook Jalla! Jalla! De vader en oma van Roro vinden het hoog tijd dat hij gaat trouwen. Een bruid hebben ze al opgedoken – eentje met Libanese roots, net als zijzelf. Roro wil niet want hij heeft een Zweeds liefje, maar haar heeft hij nooit thuis durven voorstellen. Zijn Libanese aanstaande wil ook niet, maar als die zou weigeren stuurt haar broer haar naar Libanon, dat ze alleen van vakantie kent. Pas op de bruiloft, voor een massa gasten, kiest Roro publiekelijk voor zijn Zweedse en zegt het huwelijk af. Prompt knokken in de zaal, maar Roro’s vader geeft zijn zegen, oma berust en de «verlaten» bruid gaat ervandoor met Roro’s vriend, Zweed van geboorte, daarmee haar broer tot het uiterste trotserend.

Maar voor het tot eerwraak kan komen is de film afgelopen. Want deze tragediestof is gebruikt voor komedie, een vrolijk en geestig pleidooi voor vrije partnerkeus en huwelijk uit liefde. Pleidooi van een Libanees trouwens, want re gisseur Fares komt daar zelf vandaan en de Arabische acteurs in de film zijn zijn familie. Vermoedelijk zijn ze van huis uit van de kerk en niet van de moskee, maar inzake partnerkeus, maagdelijkheid en familie-eer doet dat er weinig toe. Het happy end past helemaal bij stijl en kracht van de film, maar maakt die, gezien realiteit en verhardende verhoudingen, tegelijk tot sprookje.

Toevallig zag ik daarna op een vergeten videoband East is East van Damien O’Donnell, waarin maar liefst drie gearrangeerde huwelijken op het laatste mo ment door betrokken bruidegoms afgeblazen worden. Ook een knappe komedie, maar veel wranger. In een gemengd huwelijk is de Pakistaanse vader pasja, schippert de dappere en wijze Engelse moeder en lijden de kinderen, ondanks vaak geestig verzet. Er vallen vreselijke woorden en rake klappen, maar uiteindelijk verliest vader en mag je hopen dat hij niet alleen sadder maar ook wiser is geworden. Een zo hard beeld van een moslimvader zie je zelden en niet voor niks komt dat uit brein en pen van «Paki» Ayub Khan-Din: hij mag het kennelijk zeggen. Een echt happy end is het niet – daarvoor is er te veel ge beurd.

Ook in KRO’s zeer wisselvallige Enneagram-reeks twee multiculti-afleveringen. In Gadjé ontdekt een advocaat dat zijn ware geluk toch meer in het zigeunerleven ligt, waar hem toevallig ook een verrukkelijk liefje wacht. Zo nadrukkelijk en simplistisch dat het pijn deed aan de ogen. (Dat krijg je als je drama moet bedenken bij ka raktertypes: in dit geval de «levens genieter».) Het veel interessantere Impasse toont Tarik, stil jochie in druk Marokkaans gezin. Ook hij krijgt klappen en loopt weg. Subtiel drama dat ontsierd wordt door happy end. Niet Tariks terugkeer als verloren zoon bij zijn bange ouders hindert de kijker, wél moeders prompte genezing van heimwee naar Marokko: «Onze toekomst ligt in dit land», spreekt ze vastberaden. Propaganda-einde in sovjetstijl. Voor zulk pijnlijk-potsierlijk drama hoefde je nooit bang te zijn bij de NPS. Als hun voortreffelijke drama-afdeling verdwijnt is dat een ramp en een schande.