Het kan ook anders en populairder worden gesteld: de smalle meerderheid der Noren keek niet verder dan de eigen neus lang was. Het ‘Nee’, zo zei eerste minister mevrouw Gro Harlem Brundtland moedig, zou natuurlijk de samenwerking met de Europese Unie niet in de weg staan. Maar de EU is geen filantropische instelling. Meedogenloos zal de Zweedse westgrens de buitengrens van de Unie worden. Op het ogenblik bestaat de grens tussen Noorwegen en Zweden alleen op papier. Geen douane, geen slagbomen. Meestal kun je alleen aan het slechter wordende wegdek zien dat je vanuit Zweden Noorwegen binnenrijdt. Nu moeten er slagbomen en douanehuisjes komen. Noren zullen niet meer vrijelijk in Zweden mogen werken, noch in enig ander Unieland.
Kort en goed: de Noren hebben gestemd voor een benauwend isolement, zichzelf afhankelijk gemaakt van gunsten van een afgewezen, schatrijke bruidegom, de Europese Unie. Maar de Noren zullen ervaren dat de bruidegom, na ook al in 1972 te zijn afgewezen, er niets voor voelt lief te doen.
Het is hard het zo te moeten stellen, maar de Noren hebben zichzelf hopeloos overschat. Buurland Zweden heeft bedrijven met wereldfaam als Volvo, Electrolux, Ericson, Saab, Skandia, SCA. Noorwegen kan met geen enkele naam pronken. De ‘rijkdom’ van Noorwegen bestaat uit Noordzeeolie, hydro- elektrische energie en natuurlijk vis, waaronder veel te veel zalm die men versnipperd op de markt moet dumpen. Noorwegen is een welvarend land. Maar toch, wie de Zweeds-Noorse grens passeert vindt al na enkele meters een sterk verwaarloosde infrastructuur. Het verschil tussen Zweden en Noorwegen is enorm. En de vraag mag worden gesteld of de Noren de laatste twintig jaar niet te veel van hun ‘rijkdom’ hebben besteed aan consumptie.
Het Noorse ‘nee-kamp’ heeft in de propagandaslag herhaaldelijk gewezen op Zwitserland, dat toch ook geen lid is van de club, maar dat desalniettemin floreert. Dat was een kortzichtig en demagogisch argument. De Zwitserse positie in Europa en de wereld is onvergelijkbaar met de Noorse. En voor de eigenzinnige en materialistische Zwitsers staat de Europese deur nog wijd open. De Zwitsers hebben bovendien Europa niet twee keer geaffronteerd.
Voor de Noren is de Europese deur dicht. Voor heel, heel lange tijd. Natuurlijk is het huidige, turbulente Europa geen paradijs. En de Noren mogen hun fjordenland wel een soort paradijs vinden, zelfs een utopia, maar te vrezen valt dat de Noren - met IJsland ‘alleen op de wereld’ - binnen afzienbare tijd vele illusies armer zullen worden.