Het is moeilijk om precies te achterhalen waarom Scandinavische series het de laatste jaren internationaal zo goed doen, welke factoren ze zo geliefd maken, maar inmiddels hebben ze hun eigen genrenaam: televisiecritici noemen series als misdaadmysteries Forbrydelsen en Bron en de politieke serie Borgen al ‘Nordic Noir’. Het zal ermee te maken hebben dat de series verbijsterend goed geschreven zijn, dat de zon er aanzienlijk minder schijnt en dat ze anders in elkaar zitten dan veel Amerikaanse series. Ze durven een heel seizoen de tijd te nemen voor één moordzaak, waardoor er ruimte is voor spanning, sfeer en karakterontwikkeling. De verwachtingen van de kijker worden steeds op de proef gesteld: goede mensen sterven een gruwelijke dood, slechte mensen worden niet gestraft voor hun misdaden. Er zit trouwens zelden een ‘goed’ of ‘slecht’ personage in Nordic Noir – personages komen in evenveel grijstinten als het landschap zelf. De schrijvers durven de serie te laten dragen door personages die vaak op het onsympathieke af zijn en twijfelachtige keuzes maken. Het zijn mensen van wie je, zoals een Britse tv-critica schreef, ‘niet meteen houdt, maar die uiteindelijk toch veel voor je gaan betekenen’.
Hoeveel internationaal succes een serie ook heeft, het zal de Amerikaanse neiging om er een remake met grotere budgetten en wittere tanden van te willen maken niet bedwingen. De wens om Borgen te amerikaniseren bestaat al jaren, maar ligt nog op de plank: het blijkt een onmenselijke klus om het genuanceerde politieke spel in Denemarken naar het relcircus van de Amerikaanse politiek te verplaatsen. Wel wordt Borgen in de VS met ondertiteling uitgezonden, wat vrij uniek is. Forbrydelsen is in al zijn grauwigheid en kabeltruien vertaald naar de regenachtige staat Washington als The Killing, maar de drie seizoenen die dat duurde waren geen onverdeeld succes; de serie werd wel geprezen, maar voegde weinig toe aan het origineel. De vertaling van de Zweeds-Deense coproductie Bron/Broen (respectievelijk de Zweedse en Deense titel) als The Bridge, is een remake van een ander soort. Het eerste seizoen is in de Verenigde Staten net afgelopen en de makers hebben de gruwelijke durf van het origineel weten te behouden, maar er toch een volledig eigen serie van gemaakt.
Dat moet ook wel, want de plaats van handeling is essentieel in Bron. In de eerste paar minuten wordt een lijk gevonden op de landsgrens tussen Zweden en Denemarken – midden op de Øresundbrug die Malmö met Kopenhagen verbindt. Dit lijk blijkt uit twee onderdelen te bestaan: een bovenlichaam van een Zweedse politica en het onderstel van een Deense prostituee. De twee landen moeten samenwerken om het mysterie op te lossen, en dat levert – quelle surprise – een dynamisch odd couple op. De onaangepaste Zweedse rechercheur Saga Norén (met een ongediagnosticeerde vorm van asperger) moet samenwerken met de joviale Deen Martin Rohde (vader van diverse kinderen bij verschillende vrouwen). De interactie tussen de personages, het verloop van de moordzaak, de onwil om de kijker zijn zin te geven en ruimte voor sfeer, setting en karakterontwikkeling: het is allemaal letterlijk overgenomen in The Bridge. Maar de plaats van handeling is het grensgebied tussen de Verenigde Staten en Mexico – of specifieker, de ‘Bridge of the Americas’ die El Paso in Texas met Ciudad Juarez in Chihuahua verbindt. Het Scandinavische winterlandschap is dus verruild voor de stoffige woestijn. Dat contrast is vanaf de eerste minuut te merken: de leader van Bron is een minimalistisch, ijzingwekkend nummer van het Deense Choir of Young Believers, terwijl The Bridge ingeleid wordt door een hartverscheurende steelguitar en de doorrookte whiskyrasp van countryzanger Ryan Bingham.
In beide gevallen is de moordenaar een briljante, gekwelde ziel die een punt lijkt te willen maken door een reeks maatschappelijk gemotiveerde moorden te plegen. Hij probeert te bewijzen dat de kwaliteit van politieonderzoek afhankelijk is van de sociale achtergrond, klasse en rijkdom van het slachtoffer: gelijkheid voor de wet is volgens hem een mythe. De contrasten die hij aanhaalt (tussen arm en rijk, legaal en illegaal, gezond en ongezond) komen in Bron ook naar voren in het verschillende beleid van Zweden en Denemarken en in hoe de twee rechercheurs met elkaar omgaan. Dat wordt in elk geval gesuggereerd: de Zweedse Norén heeft bijvoorbeeld geen enkel begrip voor het feit dat haar Deense collega’s de moord op de prostituee niet verder hebben onderzocht, terwijl Rohde het onbegrijpelijk vindt dat hij en Norén hun verdachten niet mogen ondervragen – daar hebben ze in Zweden speciale mensen voor. De onderlinge verschillen zullen voor een Deen, een Zweed (en vooruit, een Fin en een Noor) wel een feest van herkenning zijn, maar voor een buitenstaander geldt dat minder. Subtiliteit zit niet in de Amerikaanse aard, en in The Bridge valt dan ook op geen enkele manier aan de scherpe contrasten te ontkomen. Maar de setting biedt daar ook meer mogelijkheden voor. De Amerikaanse moordenaar komt er meteen met gestrekt been in: het bovenste deel van zijn lijk, een rechter, is één van de vijf moorden die jaarlijks in El Paso plaatsvinden, het onderste deel hoorde bij één van de duizenden moorden die net over de grens gepleegd worden. In dit gebied zijn contrasten tussen arm en rijk, legaal en illegaal, man en vrouw en tussen verschillende huidskleurschakeringen op elke straathoek te vinden, en een moordenaar die dat aan de kaak wil stellen, kan in dit gebied zijn lol op.
Dankzij de setting zijn er aan The Bridge verhaallijnen toegevoegd die draaien om drugs-, mensen- en wapenhandel, en is immigratieproblematiek een grotere factor dan in Bron. Interessanter is hoe de interactie tussen de twee hoofdpersonages beïnvloed wordt door de locatie. Norén en haar Texaanse versie Sonya Cross hebben geen sociale vaardigheden en zijn verloren als ze geen orde en regels hebben om zich aan vast te houden. Dit terwijl Rohde en zijn Mexicaanse versie Marco Ruiz in de problemen komen doordat ze het juist zo goed met alles en iedereen kunnen vinden. Hun botsende persoonlijkheden vormen de kern van hun interactie. In The Bridge worden die spanningen door de culturele context verder versterkt. Als Rohde een auto toelaat op de plaats delict keurt Norén dat af, omdat het niet toegestaan is. Als Ruiz hetzelfde doet keurt Cross het af, en gaat ze ervan uit dat hij wel smeergeld aangenomen zal hebben. Ze vindt het Mexicaanse politieapparaat corrupt, en neemt het Ruiz kwalijk dat zijn bazen niet meer doen aan de honderden meisjes die er jaarlijks in Juarez verdwijnen. Dat die corruptie ook tot het niveau van zijn bazen doorwerkt, en Ruiz hen dus uit lijfsbehoud voor hem en zijn gezin niet openlijk afvalt, kan ze zich niet voorstellen. Subtiel is het allemaal misschien niet, maar deze geografische locatie is een rijkere grond om de in het origineel al aangekaarte maatschappelijke verhoudingen en de spanningen tussen de personages te verkennen.
Meredith Stiehm, een van de makers van The Bridge, vertelde in een interview dat de remake zich in de beginfase nog op de grens tussen de VS en Canada zou afspelen, wat qua klimaat en sfeer beter bij het origineel zou passen. De serie is naar de grens met Mexico verhuisd omdat dat gebied stof voor meer seizoenen zou bieden. Amerikaanse series worden nou eenmaal niet gemaakt met het voornemen om er na één seizoen een mooi einde aan te breien. Dat werkt, zo blijkt uit het feit dat na de apotheose waarin (spoiler!) de moordenaar wordt gepakt, het seizoen nog twee afleveringen doorgaat. De focus van de serie komt dan los van de zoektocht naar de moordenaar, en komt ineens te liggen bij de honderden meisjes die jarenlang zijn verdwenen – en blijven verdwijnen – in Juarez en omstreken. Aan de moordzaak die in de serie centraal stond, blijkt bij de ontknoping geen maatschappelijk statement maar een kleinzielige persoonlijke vete ten grondslag te liggen. Al die tijd vormde het voor de hoofdpersonages en de kijker een afleiding van het echte drama en het onrecht dat zich in die regio afspeelt: het feit dat er elke dag meisjes verdwijnen – zoveel, dat de zaken bijna niet meer onderzocht worden. Die meisjes zullen centraal staan in het tweede seizoen, en dat betekent dat de serie een eigen, locatie-afhankelijke focus heeft gevonden.
Het tweede seizoen van Bron is inmiddels begonnen, maar het is dus niet waarschijnlijk dat de Amerikaanse remake daar plottechnisch nog uit gaat putten. De waarde van The Bridge als remake bewijst zich doordat het een heel nieuwe serie met een eigen sfeer, thematiek en problematiek is geworden die de beste elementen van Nordic Noir in ere heeft gehouden.
Bron/Broen is te koop op dvd, The Bridge is te zien op de digitale zender Fox, dinsdag 20.30 uur. Seizoen 2 volgt in de zomer van 2014