Het ziet er niet naar uit dat Erik Dekker, de nieuwe wielerkampioen van Nederland, bij de Rabo-wielerploeg snel concurrentie krijgt van genetisch gemanipuleerde beroepsgenoten. In haar nieuwe gedragscode met betrekking tot genetische modificatie laat de Rabobank er geen twijfel over bestaan: het genetisch veranderen van mensen is volstrekt uit den boze.
Dat is dan jammer, mocht ooit blijken dat langs deze weg vormen van blindheid en doofheid kunnen worden voorkomen.
De Rabobank-groep zal «het genetisch modificeren en klonen van mensen niet financieren of hierbij betrokken zijn». Bij het genetisch veranderen van dieren en planten volgt een lijst mitsen en maren gebaseerd op het uitgangspunt: «Veiligheid voor natuur en milieu en de gezondheid van mens en dier.»
Zo gaat de Rabo, ‘s werelds grootste financier van agrarische bedrijven, een aanmerkelijk behoudende koers varen en geeft ze gehoor aan protesten van militante milieuorganisaties. Sinds de jaren negentig voeren die actie tegen de grote biotechnische concerns. Voor een deel zijn die acties terecht. Bijvoorbeeld in het geval van het beruchte bedrijf Monsanto, dat niet wilde aan geven welke van haar groenten die in de supermarkt lagen wel en welke niet genetisch gemodificeerd waren en dat bij sojabonen de twee soorten zelfs mixte.
Het protest had eind jaren negentig snel effect toen ook de supermarkten werden aangepakt. «Frankenstein food!» riepen Greenpeace-activisten die het winkelend publiek gene food tours aanboden. Hele ketens haalden genetisch gemodificeerde producten uit hun eigenhuismerken en soms (Marks & Spencer) zelfs helemaal van de schappen.
De boycot van grote biotechnische concerns was ook om een andere reden terecht, zo signaleerde in augustus 1999 een intern rapport van de Deutsche Bank, namelijk om de agressieve wijze waarop nieuwe technieken werden aangewend. Boeren en tuinders in het Westen maar ook in derdewereldlanden moesten zaden kopen die maar geschikt waren voor één oogst en over zelf geteelde planten moest octrooi worden betaald. Veel arbeid werd bovendien overbodig.
De Rabo is de eerste bank die gewoon besluit deze concerns niet meer te financieren en haar initiatief benadrukt hoe dan ook de verantwoordelijkheid die grote bedrijven tegenover de samenleving hebben. Tegelijkertijd voorkomt de Rabo dat de biotechnische industrie in zijn geheel wordt weggeprotesteerd. De gedragscode is tevens het keurmerk dat de voordelen van de biotechnologie voor de agrarische tak wil veiligstellen.
Maar intussen gaat onder druk van milieuridders ook een hoop verloren. Onlangs stopte Unilever met het gebruik van genetisch gemodificeerde ingre diënten. Onder druk van de protesten, gaf men ruiterlijk toe. Ondertussen zei Frans Tummers, directeur van Unilever Nederland, tegen Trouw «absoluut» in biotechnologie te blijven geloven: «Wij zijn ervan overtuigd dat het een veilige en innovatieve technologie is waarmee veel voordelen voor de consument zijn te behalen. Zoals gezonder voedsel dat tevens langer houdbaar is.»
Dat de massa een bedrijf kan dwingen zich te gedragen, kan mooi zijn. McDonald’s zal snel moeten stoppen met het gebruikmaken van de slavenarbeid van Chinese kindertjes, anders worden haar hamburgers binnenkort vermalen tot kattenvoer. Maar de dictatuur van de consument leidt ook tot een superdemocratie die het nemen van populistische maatregelen in de hand werkt. De Rabo beantwoordt Greenpeace, de milieuorganisatie die voor de landbouw nog rigoureuzere maatregelen verlangt. Ze stelt moderne hippies gerust die als laatste extravagante modegril het organisch voedsel hebben bedacht. En ze volgt het spoor van de Britse kroonprins Charles, die een paar maanden geleden de halve wetenschappelijke wereld over zich heen kreeg toen hij een pleidooi afstak voor de traditionele, organische landbouw en de natuur heilig verklaarde.
Maar zo worden de voordelen van genetische modificatie ondergeschoven. Die zijn: meer, beter en goedkoper voedsel, ook voor derdewereldboeren, en minder landbouwgif. Kunnen we die voordelen op veilige wijze benutten en is het ook ethisch verantwoord om dat te doen? De niet belangeloze rekenaars van de Rabobank zijn niet de ideale beantwoorders van deze vraag.