Herinneringen aan Vietnam

Danh Vo ontkwam in 1979, vier jaar oud, met zijn familie aan het regime in Vietnam. Het waren bootvluchtelingen. Ze werden opgepikt door een Deens schip en belandden in Denemarken, waar Vo opgroeide en verdeenste. Inmiddels is hij een toonaangevende kunstenaar met een internationale praktijk; hij had bijvoorbeeld een solo in het Guggenheim New York en vertegenwoordigde Denemarken op de Biënnale van Venetië in 2015.

Huis Marseille toont foto’s die door Vo zijn uitgekozen en afgedrukt maar niet door hem gemaakt, de serie Archive of Dr. Joseph M. Carrier 1962-1973. Dat klinkt als een kunstige mystificatie, of de creatie van een alter ego, maar dat is het niet: de foto’s zijn echt gemaakt door deze Joseph Carrier (1927-2020), een Amerikaanse antropoloog met een opmerkelijke levensloop.

Het zijn mooie, tedere foto’s van Vietnamezen in alledaagse omstandigheden, mensen op een markt, soldaten op straat, een timmerman in zijn werkplaats, die door Vo werden afgedrukt als fotogravure, een ouderwetse diepdruktechniek.

Carrier is geen alter ego, dus, maar er is toch iets opmerkelijks aan de presentatie. Joseph Carrier studeerde economie, werkte daarna in India en kwam in 1956 in dienst van de RAND Corporation, een rijke denktank die zich vooral bezighield (en -houdt) met onderzoek voor de defensie-industrie. In 1962 en tussen 1965 en 1967 werd hij gestationeerd in Zuid-Vietnam, waar hij antropologisch onderzoek deed naar het moreel van de Viet Cong. In 1968 werd zijn aanstelling beëindigd omdat collega’s in Saigon hadden gerapporteerd dat Carrier een homoseksuele relatie was begonnen met een Vietnamese luchtmachtofficier. Carrier zou daarna voor ucla onderzoek doen naar homoseksueel gedrag in Mexico en daarop promoveren. In Californië zou hij uitgroeien tot een belangrijke activist in de strijd tegen aids-hiv. In 2006 ontmoette hij Danh Vo. Hij toonde hem de foto’s die hij in de jaren zestig in Vietnam had gemaakt.

Carrier had zich daar zeer verbaasd over de subtiele homo-erotische vriendschappen tussen Vietnamese mannen en jongens, die ook in het openbaar zonder schaamte met elkaar omgingen en hand in hand liepen, in een gemoedelijk en ontspannen vertrouwen dat Carrier in de Verenigde Staten natuurlijk nog nooit had meegemaakt. Hij richtte daar zijn camera op als antropoloog, maar ook als de nog grotendeels ingekapselde homoseksueel die hij was. Het waren die foto’s die ook Vo fascineerden. Hij zag ze, of herkende ze, als de foto’s die van zijn leven in Vietnam gemaakt hadden kunnen worden, als hij daar was gebleven, en niet naar Denemarken was gevlucht.

Danh Vo’s Archive of Dr. Joseph M. Carrier is dus, eigenlijk, de toe-eigening van andermans herinneringen, een persoonlijk fotoalbum met andermans foto’s. Het is een even fascinerende als ontroerende gedachte: Carriers camera nam het Vietnamese leven van Danh Vo waar, dat nooit had plaatsgevonden; in Carriers archief vond Vo iets terug wat nooit bestaan had, maar waar hij wel naar verlangde.