En het is een vraag waarvan het antwoord al tussen de regels doorschemert in officiële mijmeringen over de toekomst van Europa die de afgelopen week binnendruppelden uit Berlijn, Brussel en Parijs.
Het meest expliciet was de Franse president François Hollande. Hij gebruikte afgelopen weekend de verjaardag van Jacques Delors, oud-voorzitter van de Europese Commissie, om zijn vergezichten duidelijk te maken. Het meest opvallend was zijn idee voor een ‘euroregering’, en dat werd ook overal opgepikt. Het is een oud Frans idee dat Hollande met een reeks clichés opnieuw lanceerde – ‘Wat ons bedreigt is niet te veel Europa, maar juist een gebrek daaraan’, en dat soort werk.
Het was een déjà-vu van het bizarre soort, want hoewel dergelijke ideeën al decennia door Franse politici worden gespuid, kwamen ze toch wel op een pikant moment. Na de brute machtspolitiek van vorige week zal de animo voor ‘meer Europa’ onder Europese burgers wel tot nieuwe diepten zijn gedoken. Dat weet Hollande ongetwijfeld ook, en daarom heeft het meer zin om te focussen op zijn andere voorstel. De Franse president warmde namelijk ook het idee op van een avant-garde van landen die zin hebben in meer Europa, en die zonder de rest samen verder integreren.
Het idee van zo’n ‘Kerneuropa’ komt uitgerekend uit de hoed van Wolfgang Schäuble, sinds vorige week onder de wijngrens bekend als ‘Herr Nein’. Zoals Mathieu Segers deze week in De Groene uitlegt, is Schäuble’s aanpak van de Griekse crisis te verklaren uit zijn ambities voor zo’n Kerneuropa. Juist Nederland en andere kleine landen probeerden zo’n ‘Europa van twee snelheden’ traditioneel te voorkomen omdat het voor ons zou neerkomen op overheersing door Berlijn c.q. Berlijn/Parijs. Onze troef tegen zo’n Kerneuropa was altijd het binnenhalen en daarna binnenhouden van het Verenigd Koninkrijk in de Europese Unie, een land dat alleen maar meedeed om op de rem te kunnen staan. Maar Londen gaat binnen twee jaar een referendum houden over het Britse EU-lidmaatschap, mogelijk de opmaat tot een ‘Brexit’.
Hollande lijkt al op zo’n Brexit vooruit te lopen met zijn mijmeringen over een avant-garde, die in Berlijn goedkeurend werden ontvangen. Tel daarbij op dat het verzet van Nederland en andere kleine landen tegen dat idee aanzienlijk geslonken lijkt. (Zo vindt de regering-Rutte Duitse bruutheid in Europa duidelijk minder erg dan een unie waarin wij landen als Griekenland de broek te moeten ophouden.) En voeg daarbij op welke manier Schäuble dat Kerneuropa schijnbaar wil realiseren: als de kernlanden niet samen vooruit kunnen gaan, kun je ook de zwakke broeders overboord gooien. Dan hou je ook een ‘kern’ over.
Zo krijgen we een blik op een bijzonder onaantrekkelijk scenario: dat juist dat brute Europa dat we vorige week te zien kregen zich ontvouwt over Nederland en slechts een handvol andere landen, en dat die ‘kerngroep’ verder monetair integreert binnen de smalle marges die vanuit Berlijn worden aangegeven. Wie zou dat nu ‘meer Europa’ willen noemen? Het lijkt eerder het optuigen van een façade van verdere Europese integratie voor een realiteit waarin die afneemt. Voor het hele continent gesproken dan; in Nederland zitten we wellicht een stuk hechter aangesnoerd tegen Berlijn, met een vleugje Parijs.