Dat was woensdag 3 augustus, de vroege ochtend van de Zuid-Afrikaanse gemeenteraadsverkiezingen, die voor het anc rampzalig zouden verlopen, en die de Democratic Alliance (DA) de grootste partij zou maken in onder meer Kaapstad, Nelson Mandela Bay en de hoofdstad Pretoria. In Johannesburg werden ze nipt door het anc verslagen, maar de regeringspartij bleef ver onder de vijftig procent.

Het was een psychologische klap voor het anc. Hoe heeft het zo ver kunnen komen? In de aanloop naar de verkiezingen vroeg president Jacob Zuma zich nog af hoe een ‘zwarte persoon’ het in zijn hoofd kon halen om zich aan te sluiten bij de DA, de partij met zijn ijsbeerwitte wortels. Het anc presenteerde zich tijdens de campagne als de zwarte bevrijdingspartij, de enige erfgenaam van het gedachtegoed van Nelson Mandela.

Maar dit elixer, dat 22 jaar succesvol werd verspreid, bleek uitgewerkt. De DA ging slim te werk. De partij concentreerde zich op die gebieden waar de mensen gatvol waren van het door schandalen geplaagde anc. Er werd daarom weinig moeite verspild aan het platteland en de KwaZulu-Natal-provincie, waar het anc weinig te vrezen heeft. In plaats daarvan concentreerde de DA zich op de stedelijke gebieden, waar zich in de loop der jaren een groeiende zwarte middenklasse heeft gevormd, met typische middenklasse-ambities: veiligheid, geen corruptie en een goede dienstverlening, een beetje zoals in de Westkaap, waar de DA al sinds 2009 regeert.

De DA ging grondig te werk. Ze presenteerde zich als de ware vertolker van de non-raciale ideeën van Mandela – niet langer de ‘blanke partij’. Potentiële DA-stemmers werden tot vervelens toe opgebeld. Er werden taxibusjes geregeld om de mensen in het slechte weer naar de stemlokalen te vervoeren. Er waren huis-aan-huis-acties. Zoals DA-leider Mmusi Maimane zei: ‘Als je in iemands huiskamer zit, dan luisteren Zuid-Afrikanen naar je.’

Bij het anc is het vingerwijzen begonnen. Maar voor echte paniek is het te vroeg. De partij won in totaal nog altijd bijna 54 procent van de stemmen. Deskundigen menen dat, zelfs al zet de rot door, het anc de komende tien jaar aan de macht zal blijven. Bovendien is er natuurlijk geen reden om aan te nemen dat de partij zich niet zal herstellen. Nieuw bloed, nieuwe impulsen. De vraag is alleen wie, wat en wanneer?