Het ding

‘Waarom bewaren we dingen?’ Digna Sinke stelt die vraag in haar documentaire Bewaren. Haar hoogbejaarde moeder, net als dochter een ‘bewaarder’, geeft het prachtige antwoord: ‘omdat we eigenschappen aan dingen hebben’. Nooit gehoorde formulering om de gevoelswaarde van objecten voor bezitters uit te drukken. Gevoel en vooral ook de herinneringen die ‘het ding’ kan oproepen. Steeds legt de filmer haar moeder voorwerpen voor die werken als madeleine. Leuk, informatief, soms ontroerend. Elk object heeft moeders aandacht, wordt vastgepakt, bevoeld, levert een particuliere reactie op die tegelijk vaak kleine sociale geschiedenis behelst. Zoals het ijzeren strijkboutje dat ze waarschijnlijk kreeg toen ze vijf werd. Hoeveel speelgoed kregen kinderen in een eenvoudig gezin, vroeg in de vorige eeuw? De vreugde over dat geweldige geschenk, dat ook nog eens echt gebruikt kon, valt bijna negentig jaar later aan haar af te zien.

Moeders bewaarlust heeft onvermijdelijk een nog praktischer achtergrond dan die van de dochter. In al dan niet relatieve armoe kun je je niet permitteren weg te gooien (zie de ongelofelijke hoeveelheid spullen die Aliona van der Horst uitstalt in het ouderlijk huis van haar Russische moeder in Liefde is aardappelen). En de manier waarop mevrouw Sinke alle textiel bekijkt en bevoelt is vooral ook die van iemand die zelf naaide, verstelde, hergebruikte. Zonder twijfel heeft Digna daar iets van meegekregen, zoals ik, ouder dan zij, de welvaarts- en daarmee onverschilligheidsgolf ten aanzien van voedsel en objecten nooit heb kunnen omarmen.

Maar het is juist ook de emotionele behoefte aan of noodzaak tot ‘bewaren’ die indrukwekkend wordt voelbaar gemaakt. Hoe kun je pakweg oude kaarten, brieven die delen van je leven behelzen, wegdoen? Zelfs als je ze niet herleest; en zelfs als je beseft dat herlezen naast ontroering ook onbehagen, gêne en schaamte kan meebrengen. Of moet je je naasten niet aandoen dat die met de selectie worden opgezadeld?

Mevrouw Sinke verdomt het, lachend, iets weg te gooien: dat zoeken jullie straks maar uit. Digna zelf heeft niet alleen schriftelijke egodocumenten, maar vanuit haar beroep ook filmische. Opeens verschijnt ze in beeld, als twintiger: een belichtingsproef op de Filmacademie. Zwijgend, ernstig. Wat waren we jong en mooi. Maar dit is het tegendeel van ijdelheid: ‘wie was ik toen?’ – het beeld roept verleden op dat tegelijk ongrijpbaar blijft. Beelden en objecten van haar gestorven geliefde – hoe zouden die kunnen worden ‘opgeruimd’? Want dat is de tegenpool in de film: die van nomaden die met paspoort, smartphone/laptop en schone onderbroek rondtrekken, elke dag begin van toekomst. Dat is niet alleen de technologische verplaatsing van tekst en beeld naar de cloud, het is de particulier beleden versie van ‘all history is bunk’. Geen plek meer voor dingen, voor herinnering of weemoed. Zelfs de opruimgoeroe ver voorbij. Hoe veilig is die cloud trouwens?