Misschien is dat onafwendbaar op hun leeftijd, zelfs iets natuurlijks. Maar dat verleden is nu niet meer iets van lang geleden. Het is een dwingende aanwezigheid, haast een personage dat álles anders maakt, dat heden en toekomst bepaalt.
In 45 Years van de jonge Engelse regisseur Andrew Haigh is het uitgangspunt, gebaseerd op een kort verhaal van David Constantine, snijdend effectief: Geoff krijgt een brief met het nieuws dat het lichaam van zijn jeugdliefde in de Zwitserse bergen gevonden werd, perfect geconserveerd in het ijs. Ze is jaren geleden in een ravijn gevallen terwijl ze op een wandeltocht samen met Geoff was. Er is nog iets, nog een geheim, maar dat komt pas later. Geoff zit aan de keukentafel met de brief voor hem. Kate is net terug. Ze heeft de hond uitgelaten. Het is een ochtend zoals vele andere. Ze zijn al 45 jaar getrouwd.
Zoals in zijn debuut van een paar jaar geleden, Weekend, over een homoseksueel stel dat de liefde ontdekt, geeft Haigh in 45 Years alle ruimte aan de acteurs. In de scène waarin Geoff de inhoud van de brief aan Kate vertelt is meteen duidelijk wat haar reactie is. Er is geen muziek, geen nadrukkelijke cameravoering, zelfs nauwelijks montage om de psychologische impact van het nieuws op haar te accentueren. De actrice doet alles zelf: een lichte verhoging van stemtoon, stilte van een fractie van een seconde, gevolgd door net iets te nadrukkelijk doorgaan met thee zetten. Door Haighs onderkoelde, gecontroleerde stijl krijgt iedere reactie en iedere beweging van de acteurs extra betekenis. Dat vergroot de vernedering die Kate in eerste instantie voelt: vijf-en-veertig jaar lang zijn we getrouwd en er was dus altijd iemand anders. En Geoff – die is even verbouwereerd. Hij is hartpatiënt, maar nu gaat hij in de tuin een sigaret roken. Dit zijn twee mensen die verstrikt raken in leugens waarvan ze het bestaan nooit wisten.
Rampling en Courtenay zijn majestueus. Rampling speelde vaker kwetsbare, gevaarlijke vrouwen, maar haar rol als Kate moet een hoogtepunt in haar carrière zijn. Hoe ze woede en wanhoop en verdriet met elkaar afwisselt, soms in een enkele scène, getuigt van grootsheid. Wat Courtenay betreft, dit is zonder enige twijfel zijn beste rol. Genadeloos manipuleert hij de toeschouwer. Hij is sympathiek, maar gaandeweg slaat dat om als blijkt dat zijn slachtofferschap ter discussie staat.
Het verleden is als een geest aanwezig in 45 Years, gesymboliseerd door de zolder in het huis van Kate en Geoff waar ze oude foto’s bewaren. Ook foto’s van haar, de andere vrouw die zo lang geleden stierf, maar die al die jaren aanwezig was, niet alleen onveranderd in het ijs in de bergen, maar springlevend in de herinnering van Geoff. Misschien had hij dat nooit door, misschien geldt dat ook voor haar. De tragiek is dat ze aan het einde van hun leven staan – ze hebben niets anders meer dan het verleden.
Te zien vanaf 24 september
Beeld: Tom Courtenay en Charlotte Rampling als Geoff en Kate Mercer in 45 Years. Foto Cinemien