Halleluja, er is een wankele wapenstilstand afgekondigd tussen Israël en de Palestijnse Islamitische Jihad (PIJ) uit de Gazastrook. Daarmee komt een einde aan meer dan drie dagen van intense gevechten, luchtalarmen, bombardementen, vluchtende mensen, schuilkelders en de gebruikelijke appjes aan vrienden: ‘Zijn jullie oké?’
Israëlische kinderen uit de zuidelijke kibboetsen Nir Oz, Nahal Oz, Kfar Aza en de steden Sderot, Ashkelon en Beersheba zaten tijdens de schoolvakantie dagenlang in schuilkelders in plaats van in de ketana, het Israëlische zomerkamp, of aan het zwembad. Palestijnse kinderen zaten zonder schuilkelders. De inwoners van noordelijk Gaza werden door het Israëlische leger gebombardeerd. Rook tekende de skyline van Gaza. Het regende zelfgemaakte kassams en korteafstandsraketten afgevuurd vanuit Gaza op Israël. Het was niet meteen duidelijk hoeveel raketten er werden gelanceerd en er was geen onmiddellijk bericht over eventuele slachtoffers.
Minister van Defensie Benny Gantz keurde een bevel goed om maximaal 25.000 soldaten in reservedienst op te roepen. Zoals andere mannen van zijn leeftijd wachtte mijn zoon als reservist van de paratroopers op het bekende telefoontje om deel te nemen aan een strijd waarin hij niet gelooft, maar dat interesseerde niemand.
Voor de gemiddelde Israëliër en Palestijn was het een herhaling van zetten. Als twee oude worstelaars hingen Israëliërs en Palestijnen met beurs geslagen lijven om elkaars nek om nog een volgende vermoeide klap uit te delen in een eindeloze strijd waarin niemand wint.
Op mijn vraag hoe het met hem ging formuleerde mijn buurman het gevoel van de meeste burgers: ’Ach, we proberen te overleven.’
Waarom dan toch weer het oplaaien van het geweld, dat nooit went?
Aanleiding was de arrestatie van de leider van de PIJ, Saadi, op 1 augustus op de Westelijke Jordaanoever door het Israëlische leger. Volgens de Shin Bet had Saadi de PIJ-activiteiten uitgebreid en een aanzienlijke militaire macht opgezet in de noordelijke Westelijke Jordaanoever, waar PIJ aanvankelijk nauwelijks aanhang had. Het was niet direct duidelijk of Saadi gedood of gevangengenomen was maar de militante PIJ-leiding in Gaza kondigde onmiddellijk wraakacties aan op alle Israëlische burgers die dicht bij de grens met Gaza wonen. Vanaf dat moment gingen de Israëlische dorpen en kibboetsen aan de grens op slot.
Aan het begin van de Sabbath op vrijdagavond 5 augustus, zagen we de Israëlische interim-premier, Yair Lapid, in een speciale nieuwsuitzending – zo’n uitzending is voor de Israëliërs een sein dat er een oorlog of militaire operatie op komst is – met de gebruikelijke bravoure aankondigen dat ‘Ha Aretz’, zoals Israëliërs hun land noemen, aanvallen op Gaza had gelanceerd omdat er ‘concrete bedreigingen’ waren.
‘Deze regering heeft een nultolerantiebeleid voor elke poging tot aanvallen – van welke aard dan ook – vanuit Gaza op Israëlisch grondgebied’, zei Lapid. ‘Israël zal niet werkeloos toezien als er mensen zijn die burgers kwaad willen doen.’
Hij voegde er ook aan toe dat ‘Israël niet geïnteresseerd is in een breder conflict in Gaza, maar er ook niet voor terugdeinst’.
Operatie Ochtendgloren (Breaking Dawn) was geboren.
Volgens het door Hamas geleide ministerie van Volksgezondheid zijn er bij die operatie minstens 44 Palestijnen gedood, waaronder 15 kinderen, en zijn 360 mensen gewond geraakt. Het Israëlische leger stelt dat het uitsluitend PIJ-doelen heeft beschoten en dat de Islamitische Jihad een deel van de Palestijnse slachtoffers zelf heeft gedood omdat van de 1100 door hen op Israël afgevuurde raketten een derde in de Gazastrook is geëxplodeerd.
Er zijn volgens het leger meer dan 170 PIJ-doelen in Gaza getroffen, waaronder wapenopslagplaatsen, observatieposten en raketlanceringslocaties. Het elimineerde twee belangrijke PIJ-commandanten en arresteerde nog meer leden van de Islamitische Jihad op de Westelijke Jordaanoever. De verbinding die deze groepering probeerde te leggen tussen Gaza en de Westelijke Jordaanoever werd verbroken.
Aan Israëlische kant zijn er 33 gewonden.
Toch blijven we met de vraag zitten waarom Israël de aanval inzette terwijl er vanuit Gaza nog geen concrete acties waren gestart. Dat heeft onder meer te maken met de nieuwe verkiezingen. Op 1 november zal het Israëlische volk zich moeten uitspreken over de nieuwe regering en de minister-president. Netanyahu voert inmiddels campagne onder het motto dat alleen hij de veiligheid van Israël kan garanderen.
Lapid is in Israëlische ogen een bijzondere premier omdat hij als enige geen noemenswaardige legerervaring heeft. Volgens verkiezingspeilingen wint Lapid elke dag dat hij als interim-premier fungeert meer stemmen, maar een veiligheidscrisis in Gaza zou zijn positie ernstig in gevaar kunnen brengen. Onder druk van het leger en om zijn politieke imago te redden ging hij akkoord met een mini-operatie op de Gazastrook om daarna zo snel mogelijk aan te sturen op een wapenstilstand.
In tegenstelling tot eerdere militaire operaties had ‘Ochtendgloren’ specifieke doelen – de terroristische dreiging op Zuid-Israël afweren en de militaire capaciteit van PIJ decimeren – en zodra die doelen werden bereikt, eindigde de operatie. Ofschoon het Israëlische leger toegeeft dat 27 Gazaanse burgers zijn omgekomen in de gevechten, eindigde de operatie voordat er een catastrofe in Gaza plaats zou vinden en zonder doden aan Israëlische kant.
Of Lapid hiermee voldoende krediet opbouwt om de verkiezingen te winnen, is de vraag. Zijn centrum-linkse blok heeft momenteel minder dan 50 van de 120 Knesset-zetels. Zonder steun van de Israëlische islamitische Ra'am-partij of de nieuwe zionistische partij van Ayelet Shaked kan Lapid geen brede coalitie van minstens 61 zetels vormen.
Opvallend is dat Hamas zich tijdens de operatie uitermate koest hield. Afgezien van wat ondersteunende retoriek meed de groep elke militaire betrokkenheid en wees de uitnodiging van PIJ af om in een gezamenlijk strijd, die PIJ de ‘eenheid van de arena’s’ noemde, de vijand tegemoet te treden.
Op het eerste gezicht hebben Hamas en de Islamitische Jihad uiteindelijk hetzelfde ideologische nationalistische doel: de bezetting beëindigen en Israël wegvagen. Maar er zijn grote ideologische verschillen die een samengaan van beide groepen in de weg staan.
Terwijl Hamas de onafhankelijkheid en vrijheid van het Palestijnse volk wil bereiken door Gaza op te bouwen, de economische situatie van de burgers te verbeteren, sociale en medisch zorg uit te breiden en tegelijkertijd zichzelf te verzekeren van een brede steun van de bevolking, wijst de Islamitische Jihad die hervormingen af, wil harde actie en het wapenarsenaal zoveel mogelijk uitbreiden. In een tijd dat Hamas de schade van de militaire acties van vorig jaar nog aan het herstellen is, kwamen de plotselinge dreigementen en geweldplegingen van PIJ bijzonder slecht uit.
Alsof het afgesproken werk was, heeft Israël tijdens Ochtendgloren de bases en wapenfabrieken van Hamas en de infrastructuur ontzien.
Volgens Zvi Bar’el, journalist en politiek analist van de Israëlische krant Ha’Aretz, zal de Islamitische Jihad ook in de toekomst het monopolie van Hamas op de Gazastrook in gevaar kunnen brengen door dankbaar gebruik te maken van Israëls routinematige militaire acties door zichzelf op te werpen als dé strijder voor de Palestijnse vrijheid. Hamas’ terughoudendheid om de PIJ te steunen werd in Gaza al betiteld als lafheid en verraad. Als Israëls militaire operatie langer had geduurd, dan had Hamas waarschijnlijk toch de gelederen met PIJ moeten sluiten, maar dat zou ten koste van Hamas’ hegemonie en onafhankelijke besluitvorming in Gaza gaan.
Halleluja, er is een wapenstilstand afgekondigd. De Israëlische zomerkampen zijn weer even open en in Gaza kan men weer boodschappen doen en op straat spelen.
Terwijl de Gazanen hun doden betreuren en begraven, roept premier Lapid dat er een andere weg is. ‘We verdedigen onszelf tegen iedereen die ons bedreigt, maar we geven werk en een goed bestaan en leven aan eenieder die vreedzaam naast ons wil leven.’
In het Midden-Oosten weten we dat een tijdelijke wapenstilstand, ‘Tahdiya’ in het Arabisch, niet meer is dan een tijdelijke windstilte in de geweldsplegingen. Even is het rustig op straat. Tot de volgende ronde, want er is een herhaling van zetten die nooit went.