Het Groene Zoodje

Het Haags Historisch Museum aan de Hofvijver hunkert al lang naar uitbreiding en dat lijkt een terecht verlangen, want alleen al voor het behandelen van de geschiedenis van Den Haag als navel van de nationale politiek zijn de ruimtes heel beperkt, en is de slagkracht navenant. De lopende tentoonstelling, Rampjaar, is een teken aan de wand.

Uit het raam van het gebouw is aan de andere kant van de vijver de plek te zien – het Groene Zoodje – waar op 20 augustus 1672 Johan en Cornelis de Witt door een razende menigte werden vermoord en hun lijken werden opgehangen. Hoe die slachtpartij verliep is goed bekend. Ronald Prud’homme van Reine noemde in zijn Moordenaars van Jan de Witt (2013) al man en paard. Het Historisch Museum had er, denk ik, al een mooie kluif aan gehad om alleen al de gebeurtenissen van die bloedige augustusdag te reconstrueren, maar men koos voor een veel ambitieuzere aanpak en probeert in één zaal het hele tableau van het Rampjaar 1672 te tekenen.

Dat gaat dus niet: daarvoor waren de internationale en nationale verwikkelingen die tot de oorlog van 1672 leidden veel te complex. De interne verdeeldheid van de Republiek, de verzwakking van de defensie te land na de Vrede van Münster, de dominantie van Holland, de pamflettenstrijd, de ambities van Willem III, de religieuze scheidslijnen in Europa, de groeiende vijandschap met Frankrijk en de instabiliteit van Engeland – over al die factoren is een flinke boom op te zetten, maar hier moet dat in een notendop. Er is teleurstellend weinig authentiek materiaal (heel wat reproducties en kopieën waar je de echte spullen verwacht), bitter weinig uitleg, maar dan weer wel een bombastisch fragment uit de (historisch gezien onbetrouwbare) film Michiel de Ruyter, waarin de moordpartij vet werd uitgesmeerd.

Voor wie al iets van de gebeurtenissen weet is de tentoonstelling grotendeels overbodig, voor wie op zoek is naar een goede introductie is het een warrig betoog, waarin een heleboel niet wordt uitgelegd. In een tweede zaal wagen de samenstellers zich aan de hypothese dat er parallellen zijn tussen het Rampjaar 1672 en de covid-epidemie van 2020-2021, bijvoorbeeld in het wantrouwen van de bevolking, de invloed van propaganda en vals nieuws, de dreiging van geweld, en een gebrek aan samenhang in de regering. Het leek mij dat die vergelijking alleen op een zeer oppervlakkige manier hout snijdt, de verschillen zijn vele, vele malen groter – het bereik van een propaganda-ets van Romeyn de Hooghe was echt een stuk kleiner dan dat van Fox News, bijvoorbeeld. Ook hier zou je wensen dat het museum meer ruimte en denkkracht tot zijn beschikking had.