Scandinavië+ is de eerste aflevering van een jaarlijks Europa Festival. Volgend jaar staat Groot-Brittannië centraal, het jaar erop Duitsland en België. Het programma is geboren uit de persoonlijke fascinatie van programmeur Kadir Selçuk, artistiek directeur van Lantaren/Venster. Zijn nieuwsgierigheid en open vizier geven het festival persoonlijkheid en charme. Selçuk is een zacht sprekende, intelligente man. Zijn enthousiasme is aanstekelijk en zijn anekdotes zijn vol van verwondering. Veel van de artiesten op het festival zijn persoonlijke vrienden.

Het muzikale aanbod dit jaar is waanzinnig. Onder de noemer «actuele muziek» krijgen de bezoekers de laatste werken van oude bekenden en nog niet eerder in Nederland gespeelde nieuwe werken van jonge talenten te horen. Onderverdeeld in jazz, elektronica en alternatieve pop.

Het eerste weekend treedt Pan Sonic op. Deze Finse krachtcentrale van de experimen tele muziek staat bekend om zijn digitale ge weld. De fysieke muziek van de Finnen Mika Vainio en Ilpo Väisänen wordt al meer dan tien jaar bewonderd door de kleine gemeenschap van de elektronische muziek. Pure sinus, rauwe zaagtand en het geratel van een processor. Luisteren naar Pan Sonic is als je oor op het hoogspanningsnet leggen.

De IJslandse componist Jóhann Jóhannsson zal zowel IBM 1401 – A User’s Manual als Englabörn ten gehore brengen. Englabörn is voor het eerst in Nederland te horen met strijkkwartet, elektronica en percussie. Mede door de bijzondere locatie van de Laurenskerk wordt dit optreden mogelijk een hoogtepunt van het festival.

Met de wereldpremière van het nieuwe werk van de internationaal geroemde Sami-zangeres Mari Boine sluit het festival op vrijdag 30 september af. De Sami-muziek is folkmuziek van boven de poolcirkel, en Boine is een bedwelmende vertolker van deze bijzondere muziek.

Op vrijdag 9 september opent het festival in Lantaren/Venster met de frêle poëzie van de Zweedse Anna Ternheim. Ternheim (26) geldt als een van de ontdekkingen van het festival. Haar in 2004 verschenen album Somebody Outside, een reeks Engelstalige «coming of age»-verhalen, wordt in eigen land geroemd om zijn eerlijke en directe klank. Maar ook in het buitenland groeit haar bekendheid.

Op haar zestiende be sloot Anna Ternheim dat ze een album wilde maken met deze titel: «Voor mij is ‹somebody outside› iemand die alleen is, die sterk is. Iemand die zijn afzondering niet zelf kiest, maar er wel vrede mee heeft. Het is een toeschouwer, iemand die anderen beziet. Dat zijn de mensen over wie ik zing, en soms ben ik dat zelf.»

Mensen aan de rand van de maatschappij: het is een ty pisch Scandinavisch thema. Ternheim heeft jaren geworsteld met haar kunstenaarschap. Een korte flirt met ar chitectuur en politieke weten schappen, baantjes in de horeca, werken met kinderen, de kunstacademie – ze heeft het allemaal geprobeerd. Nergens vond ze de voldoening. Anna Ternheim: «Niets is te vergelijken met het maken van muziek. Ik realiseerde me dat ik mijn tijd verdeed op de universiteit en dat een ‹serieuze› baan niks voor mij was. Muziek maken voelt meer aan als een voorrecht dan als werk.»

Veel van Ternheims nummers gaan over overgave en bewustwording in de liefde. Het zijn verhalen die ze zomaar opvangt, van vrienden en vreemden, maar die ook voor een deel autobiografisch zijn. In My Secret zingt ze: «The best days are not planned by common sense/ by lack of time/ You just happen to be where everything feels fine/ It’s a new secret I have found». Kinderlijke onschuld, maar geen moment klinkt ze ongeloofwaardig. De muziek is te vergelijken met die van P.J. Harvey en Nick Cave, die ze samen met David Bowie en Neil Young als invloeden noemt. Geprononceerde gitaarpop ondersteund door piano, drums, en af en toe een trompet of accordeon. Qua vertelstijl doet Anna Ternheim echter het meest denken aan Björk: dromerige verhalen die tussen melancholie en verrukking dartelen, worden gezongen met een stem die herinnert aan schone lucht en heldere wateren.

Ternheims werkwijze is persoonlijk en spontaan: «Ik probeer mijn gevoelens te vangen. Schimmen, vluchtige gedachten en korte ontmoetingen zet ik om in muziek. Door de muziek krijgen de woorden een nieuwe di mensie, zodat dingen op andere manieren gezegd kunnen worden. Zo probeer ik mensen en het leven te doorgronden. Mijn gevoelens worden door een lied inzichtelijker, en pas wanneer een lied af is begrijp ik zijn betekenis. Hoe verder het verhaal zich ontwikkelt, hoe meer ik ervan begrijp. Mijn creatieve proces is een zoektocht naar mijzelf.»

Anna Ternheim zal op vrijdag 9 september een akoestisch soloconcert verzorgen, op piano en gitaar. Alleen. Hoe zou het ook anders kunnen.

Scandinavië+

Van 9 tot en met 30 september in Lantaren/

Venster, Rotown en de Laurenskerk in Rotterdam, en in Filmhuis Den Haag.

Informatie: www.europafestival.com