Schaamte is een straf die je hebt gekregen, en ik schaam me dat ik niet weet van wie. Schaamte is een beslagen lens waardoor ik naar de wereld kijk. Is het genetisch, is het mijn opvoeding geweest, ik weet het niet. Het is een handicap.
Bijna alles wat ik doe, doe ik om mijn schaamte te verbergen.
Zo overschreeuw ik mijn schaamte ook.
Er zijn momenten dat ik vermoed dat mijn angst voor de dood voortkomt uit mijn schaamte voor de dood.
Omdat ik altijd in Amsterdam heb gewoond, kom ik regelmatig de vrouwen tegen met wie ik vroeger een kort avontuur heb gehad. En via Facebook ontmoeten we elkaar ook.
Natuurlijk zijn die ontmoetingen ook prettig – herinneringen zijn bonbons als je tenminste je schaamte- en schuldgevoel kunt weglaten. Maar na een paar zinnen krijg je vervelende dialogen.
‘Ken jij Ingrid nog?’
‘Die is alweer tien jaar geleden overleden.’
‘Ach… Vandaar.’
‘Vandaar?’
‘Ja, ik… nee… Ik heb eens geprobeerd om haar… Nou ja, laat maar.’
Laatst was er een reünie van mijn school en ik heb geweigerd er naartoe te gaan.
Het was schaamte die me weerhield.
Waarvoor en waarom ik me schaam is te ingewikkeld om uit te leggen, maar ik kon gewoon niet.
‘Waarom was je er niet?’
‘Ik moest oppassen. Ik heb twee kleinkinderen.’
‘Ja… zoiets hoorde ik… Nou ja, je heb niet veel gemist. Van ons jaar waren er weinig. Jij ging toch destijds goed om met Henk? Die ligt op sterven, hoorde ik.’
‘Bah, wat naar.’
‘Ja… Het gaat nu hard. Maar er was ook leuk nieuws. Sophia en Albert gaan met elkaar trouwen.’
‘Wie zijn Sophie en Albert?’
‘Die zaten niet bij ons in de klas, maar wel een klas hoger.’
‘Zegt me niets, ik heb er geen beelden bij.’
‘Nou ja, ze gaan trouwen. Weet je waar ze elkaar hebben ontmoet?’
‘Geen idee.’
‘Op een NRC-cruise.’
‘Een NRC-cruise… Wat is dat?’
‘Dat is… Dus op een boot… Door NRC Handelsblad georganiseerd. En dan ga je naar plekken waar veel geschiedenis is geweest en dan houdt Maarten van Rossem een lezing.’
‘O… Aha…’
‘Nou, en op zo’n cruise ontmoetten Sophia en Albert elkaar.’
‘Ik weet nog steeds niet wie het zijn.’
‘En nu gaan ze trouwen in Brighton.’
‘Brighton?’
‘Ja, daar woont Sophia… Met haar kinderen en kleinkinderen.’
Ik snap er allemaal niks van, maar blijf plichtmatig doorvragen. En ondertussen schaam ik me, en ik weet niet waarom.
Ik ben te oud om nog iets aan die schaamte te doen.
‘Je hebt je anders nooit geschaamd om zo snel mogelijk je broek uit te trekken bij een andere vrouw’, zei mijn ex met wie ik weer eens ging koffie drinken en over mijn schaamte sprak. Het was duidelijk het verkeerde onderwerp.
Misschien schaam ik me tegenover mijn exen wel het meest. Niet eens zozeer vanwege mijn promiscue gedrag – al zeg ik natuurlijk wel dat ik me daarvoor ook schaam – maar meer voor het feit dat ze mijn zwakheden kennen, mijn kinderachtigheden. Wie al mijn zwakheden optelt, begrijpt waarom mijn exen exen zijn en heeft dan een goed beeld van mij. Maar mijn zwakheden worden tegenwoordig geëxcuseerd door mijn leeftijd.
Zouden wereldleiders zich ergens voor schamen?
Ik denk het wel. En dictators schamen zich zeker. Zaken als censuur, het oppakken van je critici, het naar je hand zetten van de rechterlijke macht, doe je omdat al die instanties erop uit zijn datgene te tonen waarvoor je je zou moeten schamen.
Schaamte heeft volgens mij dan ook in de evolutie het voordeel geboden dat je weet wat je zwakke plekken zijn, zodat je die kunt beschermen of extra kunt verdedigen.
En schaamte laat ook onrechtvaardigheid zien. Hoevelen zijn er niet die zich namelijk niet schamen waar ze dat wel zouden moeten doen.