Na drie romans die vrij koel werden ontvangen, besloot Annie Ernaux het fictionele masker af te werpen en episodes uit haar leven op te schrijven. Zij hoefde niet meer zo nodig romans te «maken» om haar persoonlijke realiteit in literatuur om te zetten. Zij bleek met haar nieuwe stijl een succesformule te hebben gevonden. Bekend werden vooral Eenvoudig hartstocht, waarin zij een gepassioneerde, uitsluitend op seks gebaseerde relatie met een buitenlander beschrijft, en De schaamte, over de dag dat haar vader haar moeder wilde vermoorden. Hoewel Ernaux voorvallen uit haar leven inzet om de sfeer van een bepaalde periode op te roepen en in de ikvorm schrijft, gaat het bij haar niet om echte autobiogra fieën. Haar ikvorm is onpersoonlijk en transpersoonlijk en lijkt soms meer op de stem van een ander die via haar spreekt dan op haar eigen stem. Zij koos bewust voor wat zij «écriture plate» noemt, een manier van schrijven die is ontdaan van beeldspraak en overbodige adjectieven en de werkelijkheid zo strak en nauwkeurig mogelijk tracht te verbeelden.

Het doel van Ernaux is iets te scheppen dat tussen literatuur, sociologie en geschiedenis in staat, terwijl zij trouw blijft aan de eis van totale eerlijkheid die zij zichzelf heeft opgelegd. Haar minimalistische stijl doet denken aan dagboeken die eindeloos zouden worden uitgedund tot er slechts skeletten van gebeurtenissen overblijven, waarna deze weer in de tijd worden teruggeplaatst via het toevoegen van uitvergrote herinneringen en eigen gedachten over het schrijfproces. De boeken van Ernaux roepen geen vragen op over de literatuur op zich, toch hebben zij literaire waarde, juist omdat haar systematisch uitsluiten van stijlmiddelen tot een rijkdom aan indrukken en gevoelens leidt die de waarheid van momenten uit haar leven heel dicht benadert. De retoriek verdwijnt, waardoor een soms pijnlijke authenticiteit ontstaat.

In haar eerste roman, Les armoires vides, beschreef Ernaux de abortus die haar hoofd figuur als jonge studente ondergaat. Na jaren angstvallig rond deze traumatische en ook geheime gebeurtenis uit haar leven te hebben gecirkeld, besloot zij erover te schrijven en de confrontatie met het «onvergetelijke voorval» aan te gaan. In haar nieuwste boek, Het voorval, wordt deze periode tot in de kleinste details gereconstrueerd.

Begin jaren zestig ontdekt zij als jonge studente dat zij zwanger is van een jongen met wie zij een vage relatie heeft. De enige oplossing is een abortus. Ze zwerft vertwijfeld door de straten van het kleinburgerlijke, bijna vijandige Rouen en hoopt iemand te vinden die haar zal helpen. Geen arts wenst naar haar probleem te luisteren en uiteindelijk komt zij bij een «engeltjesmaakster» terecht, een oudere vrouw die bereid is haar van haar ongewenste kind te verlossen. In die tijd moest een vrouw over bijzondere moed beschikken en totaal wanhopig zijn om bestand te zijn tegen de angst, de pijn, de schaamte en de vernedering die met het onderbreken van een zwangerschap gepaard gingen. Abortus plegen was daarbij gevaarlijk wegens het gebrek aan hygiëne en de onkunde van de engeltjesmaakster, en ook nog strafbaar tot de «loi Weil» een einde maakte aan deze schandalige praktijken.

Ernaux weigert dit voorval, dat een onuitwisbaar spoor van verdriet in haar leven naliet, met dramatische middelen te beschrijven. Haar koele, afstandelijke stijl lijkt juist de meest indringende manier om het tragische karakter van de gebeurtenis weer te geven. Het belangrijkste is voor haar om een menselijke ervaring, verbonden met het leven en de dood, met de tijd, de moraal en het taboe, op te schrijven zoals die op het moment zelf is ervaren.

Dwars door de wanhoop heen zijn er momenten van ongewilde humor. Zo herinnert de auteur zich het liedje Dominique van Soeur Sourire, een non met een gitaar die in het begin van de jaren zestig per ongeluk een wereldhit scoorde. In haar onschuld had zij nooit beseft dat Dominique nique nique voor Franse oren nogal scabreus klinkt, want niquer betekent neuken. Maar de arme non gaf zich over aan lesbische liefde en alcohol en pleegde uiteindelijk zelfmoord.

Toen de jonge studente dit te weten kwam, had zij ondanks alle verschillen een soort lotsverbondenheid met haar gevoeld: beiden waren ontsnapt aan de strenge wetten van klooster of milieu om een eigen leven te gaan leiden. Want Annie Ernaux herhaalt het in elk van haar boeken: zij heeft zich met moeite losgemaakt uit een arm en ongeletterd arbeidersgezin waar zij zich lange tijd voor schaamde, maar dat later een belangrijke rol in haar werk ging vervullen.

Met dit boekje wil Annie Ernaux de enige schuld vereffenen die zij achteraf ten aanzien van het voorval heeft gevoeld: er was haar iets overkomen dat nooit een plaats in haar levensverhaal had gekregen. Voor haar worden ervaringen pas verwerkt wanneer zij in literatuur zijn vertaald. Haar visie op leven en schrijven verwoordt zij zelf in Het voorval: «Het echte doel van mijn leven is misschien alleen dit: dat mijn lichaam, mijn gevoelens en mijn gedachten tot geschriften worden, dat wil zeggen tot iets wat begrijpelijk is en algemeen, mijn bestaan volledig opgelost in de hoofden en levens van de anderen.»