Deze maand is een bijzonder project van de Japanse kunstenaar Ryoji Ikeda (1966) te zien in de binnenstad van Amsterdam. De openluchtinstallatie, die eerder was te zien in Milaan en New York, bestaat uit grote zuilen van wit licht die door de hele binnenstad staan opgesteld. ‘Wit licht is een van de puurste vormen van elektrische transformatie’, zegt Ikeda in een e-mail-interview. ‘We zien pure energie en hoe het gezicht van de stad daardoor verandert.’
Ikeda maakt deel uit van Raster-Noton, een Duits platenlabel dat ontstond uit een fusie tussen de labels Rastermusic en Noton. De afgelopen twaalf jaar heeft het een catalogus opgebouwd van meer dan honderd albums, singles, dvd’s en boeken. Wat de uitgaven met elkaar gemeen hebben is hun reductie van muziek tot het minimaal noodzakelijke. Geluid wordt ontdaan van zijn betekenis zodat niets overblijft dan droge testtonen, tikjes, ratels, en het geluid van interfererende apparaten. Bijeengebracht in een ritmische opstelling heeft het de schoonheid van een grafiek of een rekensom.
De laatste jaren is er echter meer ruimte voor een melodieuzer geluid. David Letellier (Kangding Ray), die onlangs zijn tweede album op Raster-Noton uitbracht, pakt deze vrijheid gretig aan. Letellier: ‘Melodie en instrumentatie spelen bij mij een belangrijker rol dan bij andere artiesten van Raster-Noton. Ik wil een brug slaan tussen het kunstmatige geluid van de computer en een meer menselijk geluid. Op mijn onlangs verschenen album Automne Fold gebruik ik oude Tibetaanse instrumenten en vocalen. Hoewel de plaat een buitenbeentje in de catalogus is, vind ik hem door zijn compromisloosheid perfect bij Raster-Noton passen. Wat ons als artiesten bindt, is niet zozeer het geluid als wel de eigengereide wijze waarop we muziek en kunst maken.’
De albumhoezen van Raster-Noton sluiten naadloos aan bij het geluid, en worden gesierd door beelden van grafieken, barcodes en rasters. Mede-oprichter Carsten Nicolai (1965): ‘Vanaf het begin hebben we ervoor gekozen om niet aan digitale verspreiding te doen, maar alles als fysiek product uit te brengen. We zijn niet alleen muzikanten, maar ook kunstenaars. De presentatie is net zo belangrijk als de muziek zelf.’ Raster-Noton onderhoudt nauwe banden met de kunstwereld. Nicolai kreeg tien jaar geleden op de Dokumenta X in Kassel een parkeergarage ter beschikking om een installatie te bouwen. Bij de opening vond ook het eerste Raster-Noton-concert plaats, dat sindsdien als ‘Gründungsmythos’ van het label geldt. Daarnaast hebben Ikeda en Nicolai beiden de Ars Elektronica gewonnen, de belangrijkste prijs voor elektronische kunst, en organiseren ze regelmatig avonden in musea.
Ryoji Ikeda is het sterkst geworteld in die kunstwereld. Op zijn albums experimenteert de Japanner graag met toongolven en frequenties, terwijl hij met zijn installaties ‘het witte licht’ centraal stelt. De historische binnenstad van Amsterdam leent zich volgens Ikeda uitstekend voor zijn hypermoderne lichtblokken: ‘Ik heb de omgeving nodig als stoorzender. Juist door de interactie met de architectuur van Amsterdam zal het project tot leven komen. Hoewel de kijker veel “kleurinformatie” ontvangt, zal hij niet in staat zijn iets te zien. Door de felheid van het licht zal de installatie zelf bijna onzichtbaar worden. Alleen de contouren zijn zichtbaar. Zo zal het kunstwerk het gevoel opwekken van iets onbeschrijflijks, onvergetelijks en onaards. Het zal subliem zijn.’
De sluiting van Spectra: Amsterdam wordt opgeluisterd met een concert van Ryoji Ikeda, op 21 juni.
Van Carsten Nicolai staat t/m 29 juni een installatie in Museum de Lakenhal, Leiden