De tempobeurs was in die zin - naar letter en naar geest - al een bij uitstek ritzeniaans idee. Maar de (eventuele) invoering van zijn nieuwste geesteskind, de prestatiebeurs, hangt nu zelfs op een paar dagen. Vorige week zijn verschillende amendementen ingediend op het oorspronkelijk keiharde ontwerp, waardoor Ritzen ongeveer 1,5 miljoen gulden minder kan bezuinigen dan hij hoopte. Als de Tweede Kamer deze week niet instemt met het plan, zal het de onderwijsambtenaren niet meer lukken alle wijzigingen voor het nieuwe studiejaar door te voeren.
Momenteel, met de - nog maar twee jaar oude - tempobeurs, ontvangen studen ten een gift, die wordt omgezet in een lening als ze niet genoeg voortmaken. De prestatiebeurs werkt andersom: studenten beginnen met een lening ter hoogte van hetzelfde bedrag. Als zij in het eerste jaar de helft van hun studiepunten halen en vervolgens binnen zes jaar afstuderen, wordt het grootste deel daarvan kwijtgescholden. Maar geen bul behalen betekent betalen.
Een financiele verdwijntruc van Ritzen, want hij kan leningen uitschrijven zoveel hij wil, zonder dat die meetellen op zijn begroting. Als genoeg studenten op de dag van de buluitreiking hun lening kwijtgescholden krijgen, is de hele ‘bezuiniging’ in een klap tenietgedaan. Maar dan zijn we vier jaar verder en heeft Jo Ritzen een andere baan.
Het is logisch om voor een ‘studiesubsidie’ een tegenprestatie te verlangen, maar de tempobeurs sorteert dat effect al: bijna alle studenten halen de ‘temponorm’. Prachtig natuurlijk, maar ondertussen viert het opportunisme hoogtij. Studeren, verzucht de Landelijke Studenten Vakbond, verwordt tot een voetbalspel: snel tentamens scoren en niet te veel denken. In dit jongste plan staat ‘prestatie’ zelfs gelijk aan ‘diploma’, want de student die een baan vindt voor het beeindigen van zijn studie, ziet zich daarvoor gestraft met een enorme schuld.
PvdA-kamerlid Van der Ploeg heeft per motie geeist dat de toegankelijkheid van het hoger onderwijs gewaarborgd blijft. Maar die is onmiskenbaar in gevaar. Nu al heeft de tempobeurs vooral slachtoffers gemaakt onder studenten uit armere milieus. En wie in het tijdperk van de prestatiebeurs noodgedwongen met de hoogst mogelijke lening studeert maar niet genoeg presteert, kan rekenen op een schuld van zo'n veertigduizend gulden.
Jo Ritzen presteerde het om - sinds de invoering in 1986 - al 25 wijzigingen op de Wet Studiefinanciering door te drukken. Wat zou het heerlijk zijn als hij eens een voorbeeld nam aan collega De Boer van Milieu en een poosje volhield wat haar zo moeiteloos afgaat: rustigjes op de winkel passen. Want rust is nog altijd het beste klimaat voor studieprestaties.