Haar rol als koningin Anne in Yorgos Lanthimos’ nieuwe film The Favourite bezorgde de Engelse actrice Olivia Colman een Golden Globe voor beste actrice in een ‘musical of comedy’. Humor is er wel in dit verhaal – het past in het literaire en toneelgenre Restauratie-comedy – maar alleen voorzover de lach overgaat in de tragedie van mensen gedreven door sadisme en ambitie. De setting is Engeland aan het begin van de achttiende eeuw, de spelers zijn de vorstin, haar adviseur en minnares Sarah Churchill, hertogin van Marlborough, en haar nichtje Abigail Hill, dat onaangekondigd aan het hof verschijnt en zich bereid toont álles te doen om hogerop te komen in het leven.
Lanthimos maakte in een paar jaar drie briljante films over sadisme: Dogtooth, The Lobster en The Killing of a Sacred Deer. Met The Favourite zet hij zijn onderzoek voort, en wel met een visuele stijl bestaande uit kleurrijke sets passend bij de Restauratie en het veelvuldig gebruik van de groothoeklens dat het beeld een ‘vulgair’ karakter geeft. Dat keert terug in de kostuums en vooral de make-up van de personages. In een prachtige scène maakt de koningin zich klaar voor een ontmoeting met de Russische ambassadeur. Als Lady Marlborough (Rachel Weisz) haar ziet, schiet ze in de lach: ‘Je ziet eruit als een das!’ Dat klopt: haar ogen zijn dramatisch uitvergroot door dikke, zwarte strepen oogschaduwpoeder. Maar zelf ziet Sarah er bizar uit: witte wangen en zwarte oogschaduw nét iets subtieler aangewend dan bij de vorstin. Sarah’s kritiek jegens Anne lijkt een voorbeeld van sadisme. Maar ze is integer: ze draagt het landsbelang echt een goed hart toe, ze gééft om Anne.
Tegenover Sarah staat het nichtje Abigail (Emma Stone). Die arriveert ‘puur’ aan het hof, zonder make-up of modieuze kleuren. Even lijkt ze een baken van onschuld te midden van de uitbundige corruptie, maar al gauw blijkt wat er echt aan de hand is: Abigail heeft haar zinnen gezet op macht en status. Om dit te bereiken gaat ze over lijken: ze werkt Sarah eruit en wordt de gunsteling van de kwetsbare koningin.
Zoals in zijn eerdere films is Lanthimos geïnteresseerd in het moment waarop het ‘gewone’ machtsspel tussen mensen overgaat in sadisme. En wat de gevolgen hiervan zijn. Veelzeggend is het moment dat Abigail en een politicus seks hebben in het bos. Eerst tasten ze de grenzen af, maar dan gaan ze los en ontaardt erotiek in venijnig geweld. Klappen in het gezicht, een rugby-tackle. Hoe ruwer hoe beter. Het is net alsof Abigail niet beter weet; ze is gevangen in de bubbel van haar eigen driften. Daarom wordt ze zo makkelijk de gunsteling van de vorstin: ook Anne is de ultieme egoïst, alleen uit op het oplossen van het probleem van verveling. Deze twee vrouwen zijn uiteindelijk tot elkaar veroordeeld. Laatste tip: blijf zitten voor de eindtitels. Dan speelt Elton Johns klavecimbelversie van Skyline Pigeon. En dat is prachtig.
The Favourite is nu te zien