Nog niet zo lang geleden stond het koningshuis bovenaan in het rijtje van meest gewaardeerde instellingen in Spanje. In intellectuele kringen was het zelfs mode om te verklaren dat je weliswaar tegen het koningshuis, maar vóór Juan Carlos was. ‘Ik ben geen monarchist, ik ben juancarlist’, heette dit toppunt van ruimdenkendheid. Natuurlijk waren er altijd verstokte republikeinen die wezen op het fascistische verleden van de Spaanse koning, maar dat was een minderheid die in het openbare debat een marginale rol speelde.

Twee jaar geleden begon de populariteit van het koningshuis scheuren te vertonen. Sindsdien vraagt het officiële opinieonderzoeksbureau cis de bevolking niet meer naar haar mening op dit punt. ‘Niet relevant’, zeggen ze bij het cis, dat onder regeringscontrole staat. Peilingen van kranten tonen echter aan dat de steun voor de monarchie als staatsvorm tot een historisch minimum is gedaald. Nog een krappe 54 procent is vóór. Met de reputatie van Juan Carlos is het beroerder gesteld. Zijn voorstanders zijn beduidend in de minderheid. Bij jongeren onder de 34 jaar scoort de koning helemaal slecht. De juancarlist is een uitstervend ras.

De oorzaken liggen voor de hand. Het Spaanse koningshuis heeft zichzelf door een reeks schandalen en incidenten danig in de nesten gewerkt. Zo was er bijvoorbeeld de omstreden olifantenjacht van Juan Carlos in ­Botswana op kosten van de staat en in ­gezelschap van zijn Duitse vriendin Corinna. Koningin Sofía niet blij, belastingbetaler niet blij.

Maar vermeende zwendel met miljoenen aan overheidsgeld door de koninklijke schoonzoon Iñaki Urdangarin zou wel eens blijvende schade kunnen aanrichten aan de familie in het Zarzuela-paleis. Urdangarin moet zich samen met zijn voormalige zakenpartner Diego Torres voor de rechter verantwoorden. De vraag is nu of de echtgenote van Urdangarin, prinses Cristina, op de hoogte was van de duistere praktijken van haar man. Het echtpaar ontkent, maar erg geloofwaardig lijkt dat niet. De advocaat van Torres belooft voor de komende rechtszittingen vuurwerk: ‘Ik heb e-mails van Urdangarin aan mijn cliënt waarmee we de monarchie in één klap opblazen.’