Wat artsen en verpleegkundigen al jaren ondervinden dringt nu tot het gezonde deel van Nederland door: chronisch personeelstekort tast de toegankelijkheid en de kwaliteit van de zorg aan. Niet alleen OK’s en afdelingen liggen tijdelijk stil, hele ziekenhuizen, zoals het Haagse Bronovo, vallen definitief om. En dit jaar zullen er meer volgen.
De situatie waarin ziekenhuizen en zorginstellingen zijn beland is ronduit dramatisch in de geestelijke gezondheidzorg, zo blijkt uit een onderzoek dat De Groene Amsterdammer deze week publiceert. Dat moet iedereen lezen. Om te beseffen wat er gebeurt als een van de beste zorgstelsels ter wereld door de opeenvolgende kabinetten-Rutte tot de bodem is uitgekleed. En hoe fnuikend bezuinigingen uitpakken in een sector die nu eenmaal niet functioneert als een gewoon bedrijf.
Eerst vielen er massaontslagen. Het moest allemaal goedkoper – zeshonderd miljoen euro – terwijl de kwaliteit moest verbeteren. Die twee gaan natuurlijk niet samen, maar volgens ex-minister Schippers van Volksgezondheid moesten mensen alleen een beroep doen op de ggz als ze echt last hadden van hun ziekte, anders konden ze wel bij hun buren of familieleden terecht voor een goed gesprek over hun depressie. Bij opleidingen ging de rem erop. Waarschuwingen van de werkgevers dat er klappen aan personeelszijde zouden vallen sloeg Schippers in de wind.
Er vielen inderdaad harde klappen. De druk op de zorg nam door de vergrijzing en personalised medicine natuurlijk niet af en op het daarvoor beschikbare personeel natuurlijk ook niet. In de ggz is elke dag weer een stoelendans van functies en personen: op welke afdelingen is de nood het hoogst? Schipperen met krappe schema’s, overspannen personeel dat uitvalt of er helemaal mee stopt omdat ze het zat zijn tegen de klippen op te werken.
En dan ontstaat er een vicieuze cirkel. Werkgevers bieden ‘aanbrengbonussen’ en ‘fijn-dat-je-blijft’-bonussen. Onervaren uitzendkrachten, vaak jonge groepsleiders niveau mbo-4, werken via ‘cowboybureaus’ tijdelijk in bestaande teams. Want nood breekt wetten. Ex-personeel laat zich via uitzendbureaus als zzp’er inhuren. Dat is extra duur en zij kunnen bovendien eisen stellen, zoals geen nachtdienst meer draaien. Het vaste personeel vangt dat weer op, hun dagdienst gaat over in de nachtdienst en ze raken oververmoeid en gefrustreerd omdat de patiënten eronder lijden.
Voor ziekenhuizen geldt eenzelfde fatale wisselwerking van personeelstekort en het inhuren van dure zzp’ers die eisen kunnen stellen terwijl de vaste teams steeds harder moeten werken. Geen wonder dat burn-out het hoogst scoort in de zorg. Dat heeft overigens ook met iets anders te maken: de groei van niet-medische taken die hen zijn opgelegd door de zorgverzekeraars. Ze worden gek van de administratielast.
Wat ernstig is – en nog niet algemeen bekend – is dat deze nijpende personeelssituatie gevolgen heeft voor de veiligheid in de ggz-klinieken. Niet verwonderlijk: het gaat om kwetsbare mensen die afhankelijk zijn van de kunde en toewijding van artsen en verpleegkundigen. Uit een Wob-verzoek van De Groene aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd blijkt een relatie tussen personeelstekort en ‘calamiteiten’: ernstige schadelijke gevolgen voor patiënten, tot aan de dood toe. De Inspectie zegt zich ‘zorgen te maken’.
Duidelijk is dat de opeenvolgende stelsel-, systeem- en financieringswijzigingen onder Rutte I, II en III een zware wissel hebben getrokken op de hele gezondheidszorg. Een oplossing is er niet zomaar. Meer preventie, roept het kabinet. E-health is het nieuwe toverwoord. Dat kan slechts ten dele voor bepaalde aandoeningen. Wat altijd nodig blijft zijn mensen. Opvallend is dat artsen en verpleegkundigen zelf altijd zeggen dat zij voor een prachtig beroep hebben gekozen. En patiënten, die kiezen niet voor hun ziekte.
