Toen de drie broers Samir, Wissam en Adnan Joubran als kinderen opgroeiden in Nazareth was er in heel Palestina geen ud-speler (voorloper van de luit) die een optreden van langer dan een kwartier kon geven. Hun vader, Hatem Joubran, die een van de beroemdste snaarinstrumentbouwers van de Arabische wereld was, vervaardigde voor ieder van zijn zonen een ud met de boodschap dat ze net zo groot moesten worden als Elvis Presley, zo vertelt Samir Joubran aan een bomvolle zaal in Theater de Meervaart. Het ouderlijk huis van de broers hing vol met de beeltenis van the king of pop. Inspiratie voor grote tijden. De broers hebben de dromen van hun vader meer dan waargemaakt. Tegenwoordig is de ud niet alleen helemaal terug van weggeweest, maar is het een instrument dat zijn oorspronkelijke oriëntaalse status al lang is ontgroeid. En wat de broers Joubran betreft: ze behoren tot de absolute wereldtop.
En nu is daar dus voor het eerst in Nederland een eigen festival, het Ud festival dat van 5 oktober tot 24 november langs verschillende grote steden reist zoals Amsterdam, Rotterdam, Den Haag Utrecht en Den Bosch. Een unicum voor heel Europa waar niet eerder zo’n groot festival met zoveel toonaangevende artiesten plaatsvond.
‘To have a festival, completely devoted to the magnificant ud, gives this beautiful instrument finally the honor it deserves’, zegt een licht geëmotioneerde Samir, die zich tegenwoordig samen met zijn twee broers tussen Nazareth, Ramallah en Parijs beweegt. De zaal zit vol met een buitengewoon gevarieerd gezelschap. Van traditionele muziekliefhebbers en bekende gezichten van de artistieke scene van Amsterdam tot jonge tweede- en derde-generatie Marokkaanse en Turkse Nederlanders in trainingspak en al – en dan zijn er de vele moeders en tantes nog. Zoals de muziek tussen Oost en West beweegt, doet dat ook het euforische publiek. De atmosfeer lijkt haast elektrisch geladen.
‘Toen ik als kind op vakantie in Marokko was, zag ik jongeren met een instrument op hun rug lopen in een bolvormige tas. Als ze dan vervolgens het instrument eruit haalden ontstond er magie. Maar die magie hoorde ik hier in Nederland niet terug’, vertelt initiatiefnemer Yassine Aboussaid, die de ud een instrument van ‘oerklanken’ noemt die raken aan de diepste wortels van een mens. ‘Je kunt je afvragen waarom niemand de ud de plek geeft die hij verdient en waarom er geen concerten worden georganiseerd, maar je kunt het ook gewoon zelf doen.’ Terwijl hij het publiek verwelkomt in de Meervaart straalt hij van trots.
‘Dit is geen oubollig of oriëntalistisch instrument. Geen festival waar we met een nostalgische koloniale bril naar de Arabische wereld kijken. De ud is een instrument dat bij Nederland en Europa past. Dat zie je ook terug in het publiek. Hedendaags en een afspiegeling van de hele samenleving. En wat de programmering betreft: soms is deze heel spiritueel. Soms modern klassiek. Soms een combinatie van jazz, blues en funk. En soms heel erg on the edge met allerlei rafelrandjes.’
Van de sensuele jazz van de Palestijnse Kamiliya Jubran (geen familie van), de dromerige trance van de Iraaks-Hongaarse Omar Bashir, Perzische poëzie van meesters als Yasamin Shahhosseini en Sahand Sahebdivani en de electro-pop-achtige sound van Le Trio Joubran: de ud is zeker hot and happening. En wel zo dat ook de grootste internationale artiesten de unieke klanken van dit oude snaarinstrument oppikken. Zo werkten aan het nieuwste album van Le Trio Joubran The Long March dat tijdens het concert op vrijdag 12 oktober in Amsterdam gelanceerd werd, grote namen als Roger Waters van Pink Floyd mee. De samenwerking is goed terug te horen. Het nieuwe album en het bijbehorende concert vertolken een krachtige fusion van contemporaire sounds en klassieke klanken met een scherp politiek randje. Zoals het nummer Carry the Earth ter nagedachtenis van een groepje Palestijnse kinderen die al spelend op het strand van Gaza omkwamen door Israëlische artillerie ten tijde van de Gaza-oorlog in 2008.
‘The only way to fight occupation is through culture and art’, zegt Samir Joubran over het lament tegen een geëmotioneerd publiek. Want ook dat is de ud, waarvan de eerste beeltenis tot 5000 voor Christus uit de Mesopotamische Uruk-periode stamt: een symbool van vreedzaam verzet en kroon op de hoge kunsten van een volk dat kunst noch beschaving zou kennen. Het Ud festival bewijst het absolute tegendeel.