Dat politiek in Amerika veel wegheeft van een reality-show, is de afgelopen tijd met regelmaat vastgesteld. In zijn boek History has begun. The dawn of a new America voegt Bruno Maçães een dimensie toe aan de ‘Amerika is televisie’-metafoor. Volgens Maçães moeten we Amerika zien als verzameling televisiekanalen. Iedereen ziet zijn eigen opgetuigde realiteit en, belangrijker nog, je kunt met een druk op de knop van zender wisselen.
Het boek van Maçães is een van de interessantste over de VS die ik de laatste tijd las. Deze oud-minister van Portugal en wereldreiziger laat zien dat het meest frustrerende aan het huidige Amerika - de constante vervuiling van het publieke discours met volslagen losgezongen uitspraken, met name vanuit het Witte Huis - in een ogenblik kan plaatsmaken voor een realiteit die een stuk opbeurender is.
Iedereen was nog ingeschakeld op het kanaal met desinformatie waarop Trump beweert dat de VS een vaccin tegen Aids hebben uitgevonden, toen het land plotseling een collectieve uitbarsting van diep gevoelde woede over racistisch politiegeweld zag. En deze week begon, voor vrijwel iedereen onverwacht, met een tweede illustratie dat de VS nog steeds in staat zijn morele vooruitgang te boeken.
Op maandag besloot het Supreme Court dat het illegaal is om werknemers te ontslaan omdat ze homoseksueel of transgender zijn. Ik moet eerlijk bekennen dat ik verbaasd was dat in meer dan de helft van de Amerikaanse Staten iemands seksuele geaardheid of gender nog altijd een valide reden voor ontslag was. Ik denk dat ik uitging van een al te voor de hand liggende hiërarchie van rechtvaardigheid. Als iedere volwassene met iedere volwassene mag trouwen, zal ontslag wegens homoseksualiteit ook wel verboden zijn. Maar zoals de Washington Post het omschreef, kon je in het Amerika van eergisteren ’s ochtends trouwen met je partner van hetzelfde geslacht, en ’s middag ontslagen worden omdat je homo was.
Het oordeel van het hoogste gerechtshof was gebaseerd op een lezing van de burgerrechtenwetgeving uit 1964. Die verbiedt discriminatie op basis van ras, religie, geslacht of afkomst. Geaardheid of seksuele identiteit stond niet in die lijst, maar zoals Hoge Rechter Neil Gorsuch het vonnis uitlegde, is geslachtelijke discriminatie breed te interpreteren. Aan een vrouw die op een man valt worden geen vragen gesteld. Een man die op man valt liep het risico op ontslag. Daarmee wordt er onderscheid gemaakt, niet op basis van de seksuele geaardheid zelf, maar op basis het geslacht van de drager ervan. Ik vond het een elegante redenering.
Het was opmerkelijk dat uitgerekend Neil Gorsuch sprak namens het Supreme Court. Hij heeft zijn zetel te danken aan de Republikeinen die een nominatie door Obama tegenhielden totdat Trump geïnaugureerd was. Gorsuch werd alom gezien als een bedankje van Trump aan zijn conservatieve kiezers. Plotseling bleek Gorsuch in ieder geval op één punt een pleitbezorger van de progressieve agenda te zijn.
Dit maakt Gorsuch niet plotseling tot een afvallige conservatief, maar is wel een herinnering aan hoe conservatisme er in de rechtszaal er oorspronkelijk uitzag: niet te veel op de tijdsgeest letten en de communis opinio vooruit proberen te lopen. Dat een Hooggerechtshof met een meerderheid aan Republikeinse benoemingen dit besluit nam, laat zien dat het verzet tegen LHBTQ-rechten definitief een achterhoedegevecht geworden is in de VS.
Ook Brett Kavanaugh, Trumps tweede benoeming voor het Supreme Court, kon geen inhoudelijke reden bedenken waarom discriminatie in stand moest worden gehouden. Hij toonde zich een trouwe Trump-luitenant door tegen het vonnis te stemmen. Maar zijn afwijkende mening was vooral technisch van aard. Hij vond dat zijn collega-rechters de clausule ‘discriminatie op basis van geslacht’ moesten lezen zoals die oorspronkelijk bedoeld was. Geaardheid of seksuele identiteit is volgens hem een aparte categorie die niet in de huidige burgerrechten wet te vinden is.
De regering-Trump stond daarmee met de mond vol tanden. Het ministerie van Justitie had bij het Supreme Court gepleit om ontslag omdat iemand transgender is toe te blijven staan. Het Witte Huis, als militaire werkgever, voegde eerder de daad bij de ideologie met een maatregel die transgenders uit het leger weert. De speciale persconferentie die het Witte Huis had gepland voor na de rechtszitting werd gauw geschrapt. Had Trump een overwinning voor zijn opvattingen verwacht? Naderhand noemde Trump het vonnis ‘heel krachtig’ en zei hij het te zullen accepteren. Dat dit apart moeten worden vastgesteld is natuurlijk zorgelijk, maar in Washington functioneerde de scheiding der machten zowaar naar behoren.
Nu Trump zijn campagne gaat hervatten is de vraag of hij voet bij stuk houdt, of zal vallen voor de verleiding de meest agressief-conservatieve elementen in zijn achterban naar de mond te praten. Trump heeft zich neergelegd bij het oordeel van de rechtbank, maar de kans bestaat dat hij straks alsnog vanaf de zijlijn kritiek zal leveren op het vonnis.
Daarin schuilt wel een politiek risico voor Trump. Een belangrijk argument waarmee conservatieve kiezers hun stem op Trump uitlegden was dat hij de juiste rechters kon leveren. Trump mocht dan zelf geen toonbeeld van ‘traditionele familiewaarden’ zijn, via rechterlijke benoemingen zou hij ervoor zorgen dat heteronormativiteit de basis voor Amerika’s wetstelsel blijft. Die redenering is vals gebleken. Het zal de Trump-stemmers niet plotseling voor Biden doen stemmen. Wel toont het de keuze voor Trump voor wat die is: een stem op een president met een moreel referentiekader waarvan zelfs een overwegend conservatief Supreme Court zegt dat het achterhaald is.
Het progressieve deel van Amerika boekte kortom een onverwachte overwinning, zowel in de rechtbank als in de aankomende campagne. Trump heeft nu twee mogelijkheden. Het verlies incasseren of zijn inzet verdubbelen en beloven in de toekomst nog fundamentalistischer rechters te benoemen. Trump die Gorsuch afschildert als een liberale vergissing. Onderschat de mogelijkheid niet dat Amerika weer doorzapt naar een volgende zender.