Film – Gawie Keyser
International Film Festival Rotterdam, tot en met 1 februari
Een kakofonie van cinematografie. Dat is het International Film Festival Rotterdam. Zoveel stemmen, zoveel visies en beelden en impressies. En geen idee waar je moet beginnen, wat je moet zien, wie je moet volgen. Toch maar bij het begin, de openingsfilm War Book van de Engelse regisseur Tom Harper.
Zoals het hoort op IFFR had ik geen idee wat voor film dit is. Tot een half uur voor aanvang van de persvoorstelling dacht ik dat de titel War Room was, wat mij tot het volgende sociale-mediagrapje aanzette: ‘Gentlemen! This is the war room! You can’t fight in here!’ Ja, bijzonder flauw. Maar halverwege Harpers film blijkt dat mijn hopeloze referentie naar Peter Sellers’ hilarische tekst als Mr. President in Stanley Kubricks Dr. Strangelove niet eens zo slap was. Want War Book blijkt dezelfde setting en uitgangspunt als Kubricks film te hebben: in een enkel vertrek wordt een groep mensen geconfronteerd met de nachtmerrie van een globale atoomoorlog.
De setting is Londen. Ergens in een kamertje op een ministerie verzamelen zich negen bureaucraten en ambtenaren om beleid te ontwikkelen dat zal worden gebruikt in het geval van een nucleair incident. De scenario’s die zij uitspelen worden gebundeld in het war book, een document dat volgens de makers echt bestaat, in de jaren zestig samengesteld, ten tijde van de Koude Oorlog.
In Harpers film staat de gespeelde ernst van de situatie lijnrecht tegenover het cynisme van de participanten. Maria (Kerry Fox) is minister van Defensie. IJzeren dame tot en met. Maar met een beangstigende onzekerheid over hoe te handelen. Dat geldt ook voor de andere deelnemers, vooral Gary (Ben Chaplin), een ambtenaar die als enige in de kamer over méér informatie dan de anderen lijkt te beschikken. Maar wat weet hij dan? Doorgaans is de suggestie dat er meer aan de hand is dan wat de spelers weten. Halverwege de film lijkt er een onthulling te komen die een vergelijking met Kubricks film tóch legitimeert. Het heeft allemaal te maken met duistere erotiek, zoals in de beroemde opening van Dr. Strangelove waarin een bommenwerper tijdens de vlucht wordt bijgetankt. Een scène over slurven en openingen. Wat onvermijdelijk tot een climax moet leiden. De symboliek is even hilarisch als luguber. En in de warbook/room in Londen gebeurt iets soortgelijks. Met dit verschil: het kán zijn dat de mannelijke speler hier niets anders in zijn hoofd heeft dan seks. Maar het kan evengoed dat hij inderdaad kennis heeft van iets verschrikkelijks. En dat deze kennis zijn motivatie vormt.
Deze sfeer van onderkoelde mysterie vermengd met de intrigerende psychologie van de personages maakt War Book tot een uitstekende film, een soort mix van Glengarry Glen Ross (1992) van David Mamet en Seven Days in May (1964) van John Frankenheimer. De vormgeving is dodelijk saai – het is alsof je een dagje met David Brent in zijn office in Slough doorbrengt – maar dat was wellicht de bedoeling. Tenslotte zijn we hier opgesloten in een kamertje samen met een stelletje ambtenaren. En zij zijn mensen net zoals wij. Daarom rijst dé vraag van War Book: hoe te handelen wanneer iemand ergens op de rode knop heeft gedrukt? Het spel legt de menselijkheid van de personages bloot. Achter de schijn van verantwoordelijkheid en besluitvorming worden de contouren van chaos en instinct akelig zichtbaar.
Verrassingen zoals War Book vallen op het festival overal te beleven, vooral ook in programmaonderdelen als Signals, met thema’s rond propaganda, tijd, het surrealisme (zie de IFFR-special van De Groene Amsterdammer) en het feminisme. Maar daarnaast is er ook een ruim aanbod aan films dat de bioscopen in de komende maanden zal bereiken. Mijn oog viel vooral op de nieuwe film van de Brit Peter Strickland die een paar jaar geleden het magistrale Berberian Sound Studio maakte. Zijn nieuwste is getiteld The Duke of Burgundy. Ik citeer de website van IFFR: ‘Elke dag spelen Evelyn en Cynthia hetzelfde spel van dominantie en onderwerping. Schijn bedriegt: het is maar de vraag wie de touwtjes in handen heeft. Dit tedere liefdesverhaal, dat zich afspeelt in een weelderige vrouwenwereld, is sensueel en suggestief, vaak komisch, en door de vintage erotische stijl een genot voor het oog.’ Ik vermoed dat er weinig van de beschrijving klopt. Maar de combinatie ‘Strickland’ en ‘vintage erotische stijl’ is reden genoeg om je te haasten naar The Duke of Burgundy.
Kunst – Roos van der Lint
Art In The Age Of… - Witte de With, Rotterdam
Wat is het verband tussen kunst en geothermische energie? Zouden kunstwerken kunnen vliegen op stralen van kosmische energie? Het zijn vragen waar Witte de With zich vanaf vandaag een jaar lang over zal buigen. Met het project Art In The Age Of… viert het kunstcentrum zijn 25-jarig bestaan door stil te staan bij de fysieke manifestatie van kunst in de 21e eeuw. Denk aan algoritmes, ruwe olie en destructie.
Voor de openingstentoonstelling Energy and Raw Material maakte Mikhail Karikis geluidsopnamen van de geothermische industrie in Larderello en vermengde deze met de geschiedenis van Dantes Inferno, die zijn hel op die Italiaanse plek gebaseerd zou hebben. Van de Nederlandse kunstenaar Marlie Mul liggen ‘verontreinigde’ plassen op de vloer genaamd Puddles, die eerder al op vloeren in Berlijn, Londen en bij De Hallen Haarlem verschenen. Later dit jaar vervolgt Art In The Age Of… met Planetary Computation en Asymmetrical Warfare. artintheageof15.tumblr.com/
Tino Sehgal - Jan Mot, Brussel
Ruw materiaal is niet besteed aan Tino Sehgal. De Brits-Duitse kunstenaar die dit hele jaar in het Stedelijk Museum Amsterdam exposeert vindt dat er al te veel ‘spullen’ in de wereld rouleren. Zijn radicale performances, die hij ‘geconstrueerde situaties’ noemt, laten zien wat het menselijk lichaam zelf voor energie kan uitlokken. Van Sehgal opent dit weekend een solotentoonstelling met nieuw werk bij Jan Mot in Brussel. In De Groene van volgende week meer over zijn optreden in het Stedelijk. janmot.com
Televisie – Walter van der Kooi
Weerbarstige types
De komst van Podium Witteman op de zondagmiddag heeft minstens twee slachtoffers gemaakt . Het magazine NTR Podium over muziek en dans op de zondagmiddag is verdwenen. Ik vind dat jammer – niet dat Witteman komt (de eerste aflevering was veelbelovend) maar dat Podium gaat. Het bevatte aardige tot prachtige korte en lange documentaires, informatieve reportages en interessante dansfilms. Meer voor liefhebbers dan voor leken die gewonnen moeten worden voor kunst, maar ook die hebben rechten. En buitenstaanders keken toch zelden, wat bekeringen zeldzaam maakte. Ook verdwenen is Kunststof TV op de zondagnamiddag. Gespreksprogramma onder leiding van Joost Karhof, waarin scheppend en uitvoerend kunstenaars uit alle disciplines aan tafel praatten over hun nieuwe boek, tentoonstelling, uitvoering, voorstelling – ook met elkaar. Zonder toeters en bellen, zonder presentatorenvertoon, maar prettige tv met vaak informatieve, aardige gesprekken en korte optredens. Daarmee raakt het iets meer op breed publiek mikkende Opium (Avro-Tros) onder leiding van Cornald Maas een ‘concurrent’ kwijt. Tegelijk maakt dat programma promotie van late night zaterdag naar donderdags prime time.
De eerste uitzending bood Kim van Kooten en, vanwege de première van Hoogwater voorheen Laagwater, Wim Schippers, Titus Muizelaar en Meral Polat. Vermakelijk, dankzij een van elke koketterie gespeende en geestige Van Kooten. En ‘geestig’ is uiteraard ook van toepassing op Wim T. die een persoonlijk record zelfbeheersing vestigde door zwijgend keurig zijn beurt af te wachten. Om daarna onnavolgbaar schipperiaans onder veel meer uit te leggen dat toneel nergens over gaat, zoals een boom en muziek ook nergens over gaan maar ‘zijn’. Het onderdeel waarin een museumvrouw of -man een tentoonstelling in een ander museum bezoekt (waarvan beelden getoond worden), om daar tussen de andere gasten op de bank over na te praten, was deze keer voortreffelijk. Benno Tempel van het Haags Gemeentemuseum ging in Utrechts Centraal Museum naar de tentoonstelling over meubelmaker en architect Piet Klaarhamer, leermeester en collega van Rietveld. Een openbaring, vond ik, zowel door de kwaliteit van het werk als door de onmiskenbare invloed die Piet op Gerrit had. Die hem later overvleugelde.
Enfin, makkelijk terug te zien. En Opium dus voortaan donderdags, NPO 2, 21.10 uur. Behalve deze week vanwege EO’s vierdelige Rot op naar je eigen land, waarin Dennis van der Geest zes Nederlanders ‘met uitgesproken mening van links tot rechts’ drie weken als vluchteling laat leven. Een ‘sociaal experiment’. Donderdag en vrijdag aflevering 3 en 4. Zelfde plaats en tijd.
Voor ophef en sensatie: de laatste aflevering van 24 uur met… waarin Theo Maassen Bram Moszkowicz ontvangt. Theo had dit seizoen al heel wat weerbarstige types over de vloer, naar wie mijn sympathie niet op voorhand uitgaat (Olcay Gulsen; Wim Hof; Abdul-Jabbar van de Ven). Ze maakten dat vooroordeel vaak waar, terwijl Maassen bepaald niet louter op matten uit is. Juist daardoor ontvouwen ze zich en zie je zowel onaangename als kwetsbare plekken. Deze keer die van Bram? VPRO, vrijdag 23 januari, NPO 3, 20.30 uur.
Toneel - Loek Zonneveld
De witte vloed - Lunchvoorstelling in Theater Bellevue - t/m 1 februari
Hilariteit is een vrij gevaarlijk stijlmiddel in het toneel. De mensen op het podium hebben het grootst denkbare plezier. Dat is allemaal enorm tot uw dienst, maar het moet wel die zaal in. Hoe klein die ook is. Ziedaar zowel de kans(berekening) als het levensgrote gevaar dat de (lunch)voorstelling De witte vloed in Theater Bellevue te Amsterdam bedreigt. De tekst is van Marc Wortel, geschreven naar aanleiding van een reeks werken van de surrealistische beeldend kunstenaar Max Ernst. De zes monologen ademen een scabreuze sfeer van geestige damesopwinding, die zich afwisselend afspeelt op intieme (In de slaapkamer), semi-openbare (In de salon) en publieke ruimten (Op het marktplein). Alles eindigt onder de grond. Het spel van vaginale en andere afscheidingen, seksuele spanningen en ultieme moordlust wordt door drie speelsters (Judith van den Berg, Eva van Gessel en Sarah Jonker) bekwaam uitgevoerd. Ze spelen eigenlijk strak drie kleuren van de orgastische regenboog. Er is er eentje (gehuld in weinig verhullend matrozenpakje) in permanente staat van oh-la-la- en hand-voor-de-mond-opwinding. Een van de dames is ingesnoerd streng, maar berg je als die snoeren eraf gaan. En eentje is van het type stil water en duistere gronden. Mannen maken in de verhalen geen schijn van kans. Kinderen in alle formaten en dieren trouwens ook niet. Behalve de kanarie, maar die zit al in een kooi. De ademloosheid van de plotloze verhalen kapt iedere vorm van psychologie en identificatie bij de vingertoppen (of de eikel, u ziet maar wat u het leukste vindt) rigoureus af. Sarah Moeremans regisseert. De vorm (Daphne de Winkel) is van het soort griezelige volgebouwdheid, waarbij je onder iedere reusachtige knuffel of ieder opgemaakt bed minimaal een fragmentatiebom vermoedt. De dames om me heen waren ruim in de meerderheid. Ze braken de tent af. Dat u het weet. lunchtheater.nl, 020-5305301
Popmuziek - Leon Verdonschot
Afterpartees - 24 januari, Bitterzoet, 21 uur
Jong, fris en gretig: de Afterpartees uit Horst (hetzelfde dorp dat ooit de Heideroosjes voorbracht, waarmee de leden van de Afterpartees dan ook opgroeiden) duiken al geruime tijd op ieder festival op, maar nu is hun sprankelende debuut dan eindelijk uit. Zaterdag spelen ze in Amsterdam. Hun First/Last was vorig jaar genomineerd als nummer van het jaar bij VPRO’s 3voor12. Live klink het zo:
Weird Al Yankovic - 30 september, Paradiso
Hij doet al bijna veertig jaar hetzelfde, maar beter dan wie dan ook: beroemde medeartiesten parodiëren. Hun muziek, hun performance en vooral: hun clips. Zijn parodie van onder meer Michael Jacksons Beat It-clip (Eat It), Madonna’s Like A Virgin (Like a Surgeon) en Nirvana’s Smells Like Teen Spirit (Smells Like Nirvana) zijn bijna zo beroemd als de originelen. Op een gegeven moment leek zijn aanpak ietwat uitgewerkt, maar toen kwam hij met Tacky, zijn versie van de wereldhit Happy van Pharell Williams, en met zijn parodie op Lady Gaga’s[Born This Way: Perform This Way](https://www.youtube.com/watch?v=ssBmTGv43M)._
Optreden doet hij ook, maar zelden in Europa: een paar jaar geleden gaf hij een tamelijk legendarisch optreden in Paradiso. Op 30 september komt hij terug naar Amsterdam, nu in de Melkweg. De voorverkoop begint deze week.