Een jongen wordt getreiterd door een andere jongen. En dat is niet voor het eerst. De etter heeft ook zijn zusje vaak lastiggevallen. De jongen is woedend, haalt het pistool van zijn vader en keert terug naar school. In het computerlokaal schiet hij het pistool leeg en verwondt niet alleen zijn kwelgeest, maar ook vier omstanders. In de Volkskrant van 22 januari proberen Fatma en Yeliz, de moeder en het zusje van de jongen Ali D., manmoedig de schietpartij in Veghel te ontdoen van zijn culturele connotatie. Van eerwraak was geen sprake. De twee zijn niet onpartijdig. Ze hebben er belang bij om een alledaagse interpretatie van het conflict te geven. Nu zit namelijk niet alleen Ali, maar ook zijn vader, Kerim, in de gevangenis. Hij is veroordeeld tot negen jaar omdat de rechter meent dat hij zijn zoon heeft aangezet tot de wraak actie om de eer van de familie te redden. Binnenkort dient het hoger beroep van de vader.
Of de vader het brein was achter de aanslag kan ik niet beoordelen, al heeft zijn advocaat goede argumenten om daaraan te twijfelen. De Turkse oud-hoogleraar Özgen stelt dat eerwraak onmiddellijk moet gebeuren. Tussen het schaken van Yeliz door Hasan en de schietpartij zaten vier maanden. Bovendien was de eer inmiddels gered omdat een verloving met een andere jongen was gearrangeerd. Bij de veroordeling speelde een rapport van de Leidse turkoloog A. Nauta een grote rol. Maar de wetenschapper heeft nooit met Kerim gesproken. Waarop hij zijn conclusie baseerde dat het om eerwraak ging, blijft dus onduidelijk.
Wat zich hier wreekt, is de wellust waarmee kleine tragedies worden opgeblazen tot maatschappelijke drama’s. Vlak na de schietpartij in Veghel meldde Y. Yesilgöz, criminoloog bij het Willem Pompe Instituut, dat het gebruik van geweld in kwesties van eer hoort bij de Turkse en Koerdische cultuur. Traditioneel zijn drie dingen belangrijk: «At, Avrat, Silah» (paard, vrouw en wapen). Het sjabloon om de gebeurtenissen te interpreteren lag klaar. Moet de Nederlandse samenleving zulke tradities en gebruiken accepteren? De vraag stellen is hem beantwoorden. Nee, natuurlijk. Daags na de uitspraken van Yesilgöz waren prominente Turken als Haci Karacaer van Milli Görüs en Zeki Arslan van Forum er dan ook als de kippen bij om te melden dat eerwraak geen reden mocht zijn voor strafvermindering. De Nederlandse wet moest onverkort worden toegepast. Het navrante is dat zij meer hun zin hebben gekregen dan hen lief is. De rechter en de officier hebben het motief van eerwraak overgenomen, maar dat heeft hen juist geïnspireerd tot strengheid. De officier van justitie zag de hoge straf voor Kerim als een signaal: «Eerwraak wordt in onze samenleving niet getolereerd.» De kracht van de rechter schuilt in zijn individuele benadering. Of iets een cultureel gebruik is of niet moet voor hem geen rol spelen. Het enige dat telt is of beyond reasonable doubt kan worden vastgesteld dat Kerim de aanstichter is van het geweld. De maatschappelijke obsessie met culturele verschillen kan ertoe leiden dat hij te snel overtuigd is van de schuld van de vader. Zo verdampt het ideaal waar Karacaer en Arslan juist voor pleiten: dat alle mensen gelijk zijn voor de wet. Cultuur mag geen excuus zijn voor geweld, maar het mag ook geen verzwarende omstandigheid zijn.