Gulzig lachend staan Kok en de andere ministers op de foto rond de taart die Zalm had aangeschaft ter gelegenheid van het begrotingsoverschot van 0,2 procent van het nationaal inkomen waarmee de regering het boekjaar afsloot. ‘Daar hoort een goede slogan bij’ hebben de voorlichters van Financiën gedacht. Dus lieten ze op de taart een mooi motto zetten. ‘Een nieuwe Tijd. Tekort kwijt.’
Kok denkt terug aan de moeilijke jaren met de WAO en andere nachtmerries. Hiervoor heeft hij het allemaal gedaan. Dit is waarom hij als een marathonloper is doorgegaan, ondanks de tegenwerking. Nu kunnen we weer leuke dingen doen voor de mensen. Dat het motto zo’n hoog sinterklaasrijmgehalte heeft, is daarom eigenlijk wel toepasselijk.
Het kabinet heeft onmiddelijk de daad bij het woord gevoegd en de inkomensachteruitgang voor directeuren-grootaandeelhouders in de nieuwe belastingplannen ongedaan gemaakt. De eerste misstand is weggewerkt.
Geen moment lijken de ministers bevreesd dat ze na deze eerste daad van vrijgevigheid andere eisers niet langer ‘nee’ kunnen verkopen. Ze hebben immers de Zalm-norm die stelt dat het inkomensbeleid en het uitgavenbeleid strikt gescheiden moeten blijven. Meevallers in de inkomsten mogen dus niet zomaar worden gebruikt om de nood in de samenleving te lenigen. Melkerts voorstel om de uitgaven voor gezondheidszorg en onderwijs te koppelen aan het nationaal inkomen heeft Zalm dan ook weggewuifd. De PvdA-leider formuleerde het ook te technocratisch. Maar hoe zit het als de NS straks extra geld vragen om de veiligheid op de te vergroten? Als er middelen zijn om directeuren-grootaandeelhouders tegemoet te komen, is er dan geen geld om te voorkomen dat in de toekomst ook andere Daniel van Cotthems slachtoffer worden van agressie op perrons? Hoe lang is het vol te houden dat Nederland zich geen generaal pardon voor illegalen kan veroorloven zoals dat in België plaatsvindt als de begrotingsoverschotten groeien? De geschiedenis laat zien dat perioden van groeiende verwachtingen vaak politiek explosief waren. Dat valt ook makkelijk te verklaren. Mensen komen pas in beweging als ze denken dat er kans is op succes. Te midden van de nieuwe rijkdom valt moeilijk vol te houden dat niets mogelijk is. De comfortabele politiek waarover Kok mijmert zal van korte duur zijn. Even zullen oude demonen als ‘potverteren’ en ‘naïeve maakbaarheidspretenties’ de verwachtingen kunnen temperen, maar lang zal dat niet duren. Hoe gewoner onze rijkdom zal zijn, des te onacceptabeler de resterende onrechtvaardigheden zullen worden gevonden en des te onbegrijpelijker het lijkt dat de PvdA regeert met de VVD, die immers vooral geld eist voor directeuren-grootaandeelhouders. Kok zal nog heimwee krijgen naar de tijd dat er bezuinigd moest worden en alle partijen gezamenlijk de overheidsfinanciën saneerden. Met weemoed zal hij terugkijken op de periode dat de politiek zakelijk en volledig gedepolitiseerd was. De kreupele tekst op de taart was profetisch. De voorlichters kozen niet voor het neutrale ‘het tekort is verdwenen’, maar voor een woord dat je gebruikt als je mist wat is weggeraakt: het tekort Kwijt. Dat is de betekenis van deze foto. Boekhouder Kok heeft zijn geliefde verloren, lacht om niet in huilen uit te barsten en krijgt een taart als troost.
PIETER HILHORST