Hoe eurosceptisch was Churchill?

Was híj het immers niet die in 1946 tijdens een toespraak in Zürich de term ‘Verenigde Staten van Europa’ introduceerde? Vandaar dat er in Brussel een rotonde (Britse uitvinding!) naar hem is vernoemd en in Straatsburg zijn standbeeld staat.

Het is niet moeilijk om eurogezindheid te destilleren uit de redevoeringen van Churchill. Al in de jaren dertig droomde hij hardop over een gemeenschappelijke Europese markt. Hij had gezien hoe goed dit in Noord-Amerika werkte. Na de oorlog kwam er nog een argument bij: samenwerken ten behoeve van de vrede. Als oppositieleider was hij razend dat de Labour-regering niet wilde meepraten over de vorming van een Kolen- en Staalgemeenschap. Hier misten de Britten immers een kans om de beginselen van wat later de Europese Unie zou worden Angelsaksisch van aard te maken.

Maar hoe kan het dan dat Churchill wordt omarmd door eurosceptici? Over deze vraag schrijft Boris Johnson, de Conservatieve burgemeester van Londen, in zijn recente boek over Churchill. De hoogblonde euroscepticus wijst op een toespraak uit 1950 waarin de sigaren rokende staatsman de Britse uitzonderingspositie benadrukte. ‘We zijn met Europa, maar zitten er niet in’, zo luidde een cruciale passage. Of in de woorden van Johnson: ‘De rol van ons land was die van sponsor, van getuige, niet die van een contractuele partner.’ Het beste bewijs daarvan volgde snel, want eenmaal terug in 10 Downing Street ondernam Churchill geen enkele poging om alsnog aan te schuiven bij de Europese vergadertafel. Pas twintig jaar later zouden de Britten alsnog lid van de eeg worden, onder zijn partijgenoot Edward Heath.

Volgens eurofielen zou Churchill, een pragmaticus, hetzelfde hebben gedaan als hij had gezien hoezeer het land leed onder de krimp van zijn wereldrijk. Volgens eurosceptici daarentegen zou Churchill nooit hebben toegestaan dat zijn geliefde Westminster zoveel macht zou verliezen aan Brussel. Het blijft echter gissen. Eén ding is wel zeker: zijn kleinzoon Nicholas Soames is een van de weinig overgebleven eurofielen binnen de Conservatieve Partij.