De sfeer is sereen, maar tegelijk gevaarlijk. Ze zijn aan het jagen. De jongen heeft een konijn in het vizier en haalt de trekker over. De vader schrikt. De kogel scheert rakelings voorbij hem.
Gluckauf – het woord is een Duitse mijnwerkersgroet voor een behouden terugkeer – werd terecht geselecteerd voor de Tiger-competitie op het International Film Festival Rotterdam. In slechts zijn tweede film toont regisseur Van Heugten een fijn oog voor detail in de uitwerking van het idee dat het verleden je nooit loslaat. Zijn benadering is terughoudend, onderkoeld. De figuren in dit harde verhaal laten weinig van zichzelf zien. De rivaliteit tussen vader en zoon wordt langzaam duidelijk, zoals tijdens het jagen. Maar diep onder de oppervlakte ligt de werkelijke vraag, namelijk of de vader ertoe in staat is de man die zijn zoon aan het worden is los te zien van het kleine jongetje dat hij ooit was.
Van Heugten en scenarist Gustav Peek snappen wat een goed verhaal máákt: het presenteren van een vraag of mysterie (wat drijft deze mensen?) zonder dat de kijker het antwoord binnen een paar minuten door heeft. Dit mechanisme staat tevens centraal in de huidige stortvloed van kwaliteitsdrama op televisie. Devies: onderschat de kijker niet, verleid hem of haar met een puzzel. Met complexe personages die vreemde dingen doen. Dan de vraag: waarom doen ze dat? En: is er hoop of uitzicht op een beweging naar voren?
In Gluckauf komt intelligentie ook van de prachtig gecontroleerd spelende acteurs. Bart Slegers is de vader, Lei, een man vol ingehouden geweld, een dronkenlap die zelfs als boef mislukt is. Hij werkt voor Vester (Johan Leysen), een gangsterbaas die overal aan de touwtjes trekt in het arme Limburgse dorpje waar het verhaal zich afspeelt en waar de sociaal-economische neergang, mede als gevolg van de sluiting van de mijnen, overal evident is. Zo heeft Lei’s zoon Jeff (Vincent van der Valk) een baantje in een drugspand, iets wat blijkbaar normaal is. Even vanzelfsprekend is vervolgens dat Jeff voor Vester gaat werken. Jeff vindt het vooruitzicht van veel geld verdienen te verleidelijk. Minder eenduidig is zijn ware motivatie: zijn vader staat voor véél geld in het krijt bij Vester. In een poging zijn vader te helpen wórdt de zoon de vader.
In de constant dubbelzinnige benadering van de complexe motieven van de personages zit de kwaliteit van Van Heugtens film. De ontknoping is verrassend, vernietigend en inspirerend. Kijk, dít is de ware Lei. Zo menselijk, zo herkenbaar. Zo verteerd door het verlammende gevoel van verlies dat alle hoop doet verdwijnen. Laat in het verhaal is er een scène waarin blijkt dat Lei allerlei dingetjes aan de muur in zijn armetierige appartement heeft gespijkerd. Gespijkerd, niet geplakt of ingelijst want deze wereld en deze man zijn hárd. Een kinderboek. Fotootjes. Van Lei als jonge vader. Met in zijn armen zijn zoontje, een blonde jongen van een jaar of zes. Later gaat hij in de nacht naar het huis van zijn ex, moeder van Jeff. En hij zegt haast pleitend: ik droom over toen, weet je nog, toen hij lachte en je de gaten in zijn mond kon zien, van het wisselen. Het voelt zo echt, dat dromen.
Te zien vanaf 29 januari
Beeld: Vincent van der Valk als Jeffrey en Bart Slegers als Lei in Gluckauf (September Film Distribution)