Hoe is jullie performance tot stand gekomen?
‘Ik had een essay geschreven over de Iraanse revolutie die zich op dit moment voltrekt. Nadat De Groene dit had gelezen vroegen ze mij een performance te maken voor het lustrumfeest. In dit essay, met als titel Holy Woman’s Rage, beschrijf ik hoe het vrouwelijke archetype als een soort vulkaan is uitgebarsten in Iran. Door alle beelden, foto’s en kunstwerken heeft haar lava zich over de hele wereld verspreid. Iedereen heeft haar woede, wilskracht en moed kunnen voelen. Dit evenement is politiek van aard, maar voor mij vooral ook psychologisch. Als jungiaans therapeut zie ik heel duidelijk dat het archetype van het vrouwelijke zich in Iran heeft losgebroken.
Binnen de jungiaanse psychologie, gebaseerd op het gedachtegoed van Carl Jung, is er veel aandacht voor de archetypische laag van de psyche. Dit is een heel diepe laag van ons binnenste, die collectief van aard is. Het mannelijke en het vrouwelijke zijn twee grote archetypes van zowel de natuur als de menselijke psyche. We leven al duizenden jaren in een mannelijke dominantie. In Iran is dit heel zichtbaar in de politiek: er is een groep mannelijke mollahs aan de macht en vrouwen worden systematisch onderdrukt. Wat je nu in Iran ziet gebeuren, is dat het vrouwelijke archetype zich met een ongelooflijke woede en kracht vrij maakt. Ze breekt door in het collectieve bewustzijn. De “Woman, Life, Freedom”-beweging is archetypisch, collectief van aard, juist omdat ze de hele wereld aanspreekt.
Toen ik van De Groene opdracht kreeg om een performance te maken, heb ik al snel Safa en Farid erbij gevraagd. Het proces verliep intuïtief. Safa is heel goed in poëzie en vertalingen maken vanuit het Farsi. Farid bespeelt de daf, een traditionele Iraanse handdrum. Hij is steengoed in improvisatie en compositie, ik ben een groot fan van zijn werk. Samen hebben we een mytho-poëtische performance gemaakt, waarin we een verhaal vertellen aan de hand van poëzie, of spoken word, video en muziek.’
Hoe hebben jullie deze performance gemaakt?
‘Ik heb een archief aangelegd van allerlei gedichten, liedjes, slogans, quotes, kunstwerken, noem maar op. Allemaal uitingen van Iraniërs sinds de dood van Mahsa Jina Amini, die ik vooral gevonden heb op sociale media. Toen ik genoeg materiaal had verzameld, hebben Safa en ik een brainstormsessie gehouden waarin we ons de vraag stelden: wat is nou het collectieve verhaal dat hier verteld wordt? Om dat verhaal te kunnen vertellen, hebben we zinnen uit verschillende teksten samengebracht en er één geheel van gemaakt. Die tekst hebben we naar het Engels vertaald en dat is ons gedicht geworden. Met dit gedicht willen we een stem geven aan het collectieve veld. In ons gedicht praat het vrouwelijke archetype naar het publiek.
Van grote invloed op onze performance waren ook de dromen van Iraniërs die ik in de afgelopen zeven maanden heb verzameld. We wilden dat ons gedicht zowel de stem van het bewustzijn, als van het onbewuste, wat Jung ‘the unconscious’ noemde, zou zijn. Uit mijn onderzoek is gebleken dat die twee werelden synchroon lopen met elkaar. Zo hoorde ik de ene dag een droom van iemand, en zag ik drie dagen later een kunstwerk uit Iran dat precies die droom liet zien. Sommige beelden uit onze video heb ik speciaal gekozen omdat die lijken op dromen die zijn gerapporteerd.
De video die we tijdens onze performance tonen is een aaneenrijging van woorden, beelden en kunstwerken, die door Iraniërs zijn gemaakt. Sinds de start van de Iraanse opstand is er een enorme vloedgolf van revolution art gekomen. Dat is niet verbazend, want kunst spreekt de taal van het archetype. Als je naar onze video kijkt, zie je veel kunstwerken die ongelooflijk krachtig zijn. Ze wekken een bepaald gevoel bij je op. Een Iraanse kunstenaar heeft deze video gemaakt, maar die wil liever anoniem blijven. Diegene heeft geen verblijfsvergunning in Nederland, dus moet nog terug kunnen naar Iran.’
Waarom vind je het belangrijk om dit onderwerp in je werk te belichten?
‘Wat er nu in Iran gebeurt gaat mij persoonlijk aan – als Iraanse vrouw met een verleden en een familie in het land, maar ook in mijn werk met vrouwen over de hele wereld. Ik ben altijd bezig met het sterker maken van het vrouwelijke principe, met al mijn cliënten, of ze nou Iraans zijn, Engels of Chileens – overal wordt het vrouwelijke onderdrukt. Mijn werk als jungiaans therapeut is gegroeid uit een innerlijke behoefte om het vrouwelijke te bevrijden.’
Waar komt bij jou die fascinatie met het vrouwelijke vandaan?
‘Al van kinds af aan ben ik gefascineerd geweest door het vrouwelijke. Toen ik zes jaar oud was, woonde mijn tante bij ons om de hoek in Teheran. Ze droeg hoge hakken, jurkjes, was enorm vrouwelijk. Ik vond haar prachtig, ze was als een soort godin voor mij. Ik wilde zo graag op haar lijken. Ik denk dat iedereen die Iraanse gemeenschappen kent, of ooit in Iran is geweest, weet hoe vrouwelijk de Iraanse cultuur werkelijk is. Er heerst een hele verfijnde, poëtische, muzikale, vrouwelijke energie in Iran. Het is eigenlijk paradoxaal dat juist die vrouwelijkheid wordt onderdrukt.’
Hoe was voor jou op het eerste moment dat je hoorde van de protesten in Iran?
‘Het voelde als een droom die werkelijkheid werd. Maanden ervoor had ik letterlijk gedroomd dat dit zou gebeuren. Toen ik die verhaallijn van mijn binnenste wereld zag uitvergroot in het collectief voelde dat als een soort shock. Het was een belangrijke levenservaring voor mij. Sowieso al maakte het een enorme indruk op me om te zien hoe deze generatie vecht, maar het was ook bijzonder om de connectie te zien tussen wat er in Iran gebeurde en waar ik en anderen over droomden.
In bijna alle dromen waar ik over hoor is het vrouwelijke archetype de winnaar. Ook al raakt ze gewond, ze komt altijd weer als winnares naar boven. Als ik naar die dromen kijk, weet ik dat er geen weg meer terug is. Er is overduidelijk iets veranderd. Hoe lang het gaat duren voordat er écht politieke veranderingen komen in Iran, dat weet ik niet. Maar ik kan wel bevestigen: this time it’s different’.
Wat maakt deze beweging anders dan voorgaande?
‘Het is heel belangrijk dat mannen nu ook meedoen met de protesten. Toen de Islamitische Republiek in 1979 aan de macht kwam en vrouwen werd opgedragen een hoofddoek te dragen, zijn veel van hen in opstand gekomen. Die protesten werden toen niet collectief gesteund door mannen. De hedendaagse revolutie is echt anders, omdat mannen nu zij aan zij staan met vrouwen. This time it’s different, veel Iraniërs voelen het zo.
We hebben al meer opstanden gehad, maar die zijn allemaal onderdrukt. Nu is het anders, omdat er een verandering is gekomen in de diepe, onderbewuste laag van de collectieve psyche. Mijn hoop zit niet in politieke figuren, maar in het vrouwelijke archetype dat door de bloedvaten van de nieuwe generatie spreekt en een plek gaat claimen, hoe dan ook. Ze is losgebroken en laat zich niet meer beteugelen. De rivier is gaan stromen en kan niet meer worden gestopt. Ondanks blokkades vindt de protestbeweging telkens weer een nieuwe weg. Mijn gevoel zegt dat we de komende tijd veel verschillende vormen van verzet gaan zien.’
Wat wil je met jullie performance aan het publiek meegeven?
‘Ik zou willen dat iedereen tijdens onze performance echt gaat letten op hoe ze zich erbij voelen. Hoe voel je je bij het horen van de daf? Hoe ervaar je de stem die spreekt? Welk gevoel krijg je als je de beelden ziet? Ik zou willen dat onze toeschouwers een embodied experience ondergaan, dat het in hun lijf gaat zitten. Onze performance zal heel persoonlijk zijn voor mensen. Het is niet alleen het verhaal van wat er in Iran gebeurt. Het gaat iedereen aan, waar je ook geboren bent.’