Londen – De mooiste wandeling die ik ooit in Engeland heb gemaakt was over de Muur van Hadrianus, ter hoogte van Hexham en Haltwhistle. Het uitzicht aan beide kanten van de 1900 jaar oude muur was eerder prachtig dan overweldigend. De glooiingen, de schapen, de boerderijen, de luchten. Samen met mijn zoon legde ik afgebrokkelde stenen op hun plek, het levenswerk van de Romeinse keizer eerbiedigend. We houden de Schotten buiten de deur, zeiden we lachend.

Ik moest hieraan denken toen de Schotse premier Nicola Sturgeon onlangs erkende dat grenscontroles tussen Engeland en Schotland niet langer ondenkbaar zijn. Nee, niet ten hoogte van Hardian’s Wall, maar onder meer op de M6 nabij het huwelijksdorp Gretna Green en aan de oostkust waar de A1 de Tweed overbrugt, de grensrivier. Lange tijd had de Scottish National Party ontkend dat er controles op goederen nodig zouden zijn.

Schotse onafhankelijkheid kon prima samengaan met het openhouden van de grenzen. Bij het referendum van 2014 was het dan ook amper onderwerp van debat. Brexit heeft alles veranderd. In politiek opzicht was het verlaten van de EU prima promotiemateriaal voor de eurogezinde nationalisten, omdat het een reden te meer is de zuiderburen gedag te zeggen, helemaal nadat Boris Johnson premier werd, de boeman voor de Schotten.

Maar tegelijkertijd zorgt Brexit, en helemaal de harde variant die gekozen is, voor praktische problemen. Welke munt willen de Schotten? Gaan ze het pond schaduwen? Of zal Brussel eisen dat ze de euro nemen? Een nog lastiger vraagstuk is de grens. Omdat Engeland niet meer bij de Europese gemeenschappelijke markt en douane-unie zit, wordt de 154 kilometer tellende grens tussen Engeland en Schotland een nieuwe Europese buitengrens.

De jaarlijkse waarde van de handel tussen Schotland en Engeland bedraagt honderd miljard euro. Opstoppingen bij Gretna en Berwick zouden economisch gezien dramatisch zijn.

Met het verdwijnen van Boris Johnson moet Nicola Sturgeon haar ideale vijand missen, maar voor de grenskwesties kan het een uitkomst bieden. Tijdens de Brexit-jaren heeft de Nederlandse grensgoeroe Hans Maessen oplossingen aangedragen die waren gebaseerd op een combinatie van techniek en wederzijds vertrouwen. Wegens een gebrek aan dat laatste zijn ze door de EU telkens van de onderhandelingstafel geveegd. Wanneer de lucht tussen Londen en Brussel na Johnsons exit (‘Jexit’) opklaart, kan er misschien alsnog naar worden gekeken.