Ik denk dat dit de beschaafde vraag is die je moet stellen: of de monarchie een geschikt instituut is voor een volwassen natie. Maar ik heb die staat van beschaving geloof ik nooit zo toegelaten. Ik heb weliswaar stenen gegooid op de dag dat Beatrix gekroond werd, maar dan meer een beetje symbolisch. Zo gauw ik die dertigste april op de hoek van een zijstraat van de Amstel, vlak voor de Blauwbrug, een man met zijn hondje zag staan, beiden in stille ontzetting bevroren, stierf in mij ieder activistisch elan. En wel voorgoed. De hond droeg een oranje strik als halsband. Het hele idee dat die man ’s ochtends met een verwachtingsvol gemoed die strik bij zijn hond had omgedaan, knuppelde me harder neer dan een ME’er ooit voor elkaar had kunnen krijgen.
An antique story comes to me
And fills me with anxiety
Zo begint het gedicht Die Lorelei van Stevie Smith, Engels dichteres. Ze wordt aangehaald door Hilary Mantel, die in haar befaamde stuk over koninklijke lichamen schrijft dat altijd dit gedicht bij haar opkomt als ze aan Diana denkt. Diana, die in haar menselijkheid niet was opgewassen tegen de bovenmenselijke rol die ze geacht werd te spelen. Mantel kraakt een paar stevige noten over de gruwelijke ketenen waarin volk en koningshuis elkaar gevangen houden. De vraag naar het bestaansrecht van de monarchie stelt ze op één lijn met die naar het bestaansrecht van pandaberen. Allebei duur in het onderhoud, en allebei niet bestand tegen het hedendaagse leefmilieu. Maar zijn ze niet interessant? En zijn ze niet leuk om naar te kijken?
I wonder why I fear so much
What surely has no modern touch?
Ik vind het fijn dat het koningshuis bestaat, als een abstract gegeven. Maar kijk er liever niet naar. Ik hoef ook de kippenslachterij niet van binnen te zien, of die nu biologisch is of niet, en vrees de dag dat onze koning aanschuift bij DWDD. Dat hij op zijn vijftigste verjaardag geïnterviewd wordt door Wilfried de Jong maakt die vrees reëler. Afgelopen jaar was er een moment dat ik in de nabijheid van prinses Beatrix verkeerde, en ik meende haar opgelatenheid over de stilte die om haar heen hing te voelen.
‘Praat met me’, leek haar grimas te zeggen. ‘Verlos me.’
Maar ook de berusting was op haar gezicht gebeiteld: ‘Het is niet anders.’
In retrospectief is het koningshuis een stuk draaglijker. Mooier ook. De zwart-witbeelden van Beatrix en Claus, Juliana op de fiets, Willem-Alexander met pagekopje, voetballend in de tuin… Iedereen is altijd wel een keertje gelukkig geweest. De officiële lezing was een tijdje dat zijn Argentijnse buit onze koning sex-appeal gaf, maar ik merk dat naarmate de kinderschaar groeit en groter wordt ik het echtpaar niet goed meer kan aanzien. Je kunt overdrijven in je aanleg voor plaatsvervangende schaamte, maar toch. Ze hoeven zich voor mij niet menselijk te gedragen, maar ik ben bang dat zij daar anders over denken.
Straks verleidt Wilfried de Jong de koning tot huis-tuin-en-keukenconfessies. Dat hij van schaatsen houdt. Sport. Dat hij zijn dochters wil beschermen. Zijn broer mist. Zijn vader. Niets zeggen, daarin moet het vorstenhuis excelleren. Niets doen ook. Het moet het zwaarst van alles zijn.
This story brings me so much grief
I know not how to find relief.
Een antiek verhaal ja, dat van het koningshuis, een relict uit vervlogen tijden. Maar wat zouden we zijn zonder onze relicten? Kale neten. Die denken dat er een beste manier bestaat om staatsgelden te spenderen.
Misschien had ik eerder moeten vermelden eindelijk overstag te zijn gegaan voor de Netflix-serie The Crown. Nooit gedacht zo meegesleept te kunnen worden door de wording van Queen Elizabeth, die ten koste van zichzelf en haar geliefden moet leren boven het land uit te stijgen. In deze serie althans, ik weet het, maar waarom zou het niet waar zijn?
Kijkend naar het koningshuis zijn we volgens Hilary Mantel geneigd in te zoomen op het archaïsche, het mysterie. Dat zal dan misschien toch vooral iets typisch Brits zijn. Aan historici en schrijvers de taak leden van het koningshuis niet te vermenselijken, maar ze te laten zien voor wat ze zijn: dragers van een bloedlijn. Royal persons are both gods and beasts, aldus Mantel. Ik betrapte mezelf op kippenvel op het moment dat Elizabeth, tegen de wens van haar man in, verklaart de naam van het Huis van Windsor te blijven voeren. Waarom ik dat opeens zo heroïsch vond? Bij de aftiteling snapte ik het een beetje. De muziekscore is afkomstig van Hans Zimmer, componist van The Lion King, Gladiator, The Dark Knight. Met de juiste muziek eronder is ook Willem-Alexander een trotse koning, een eenzame strijder.