Langs de hele linkerkant van zijn Hollands landschap heeft Veron Urdarianu een smalle lat hout gemonteerd – en dat verticale stuk hout is helder rood geschilderd. Het is een zo opzichtig rood (een fris oranjerood) dat ik er een speciale bedoeling bij begin te vermoeden. We zullen zien wat we bij verder kijken nog tegenkomen. In ieder geval is het een toevoeging aan het eigenlijke doek. Het is geschilderd hout, een stevig stuk – en de effen manier waarop dat hout geschilderd is, ziet er nogal strak en onbuigzaam uit. Het rood is egaal en gestaag, van boven naar beneden, gestreken. Maar in het deel van het schilderij dat van opgespannen linnen is, het tweede deel, is het oppervlak eerder met overwegend horizontale penseelbewegingen beschilderd. Dat oppervlak van linnen, dat natuurlijk minder stug is dan hout, is eerst zandkleurig van toon en ziet er ook warm uit. Veel beweging van schilderen zie je nauwelijks in dit oppervlak van geelgrijze verf. Die is zacht als crème. Na het schilderen, de beroering van de kwast op het linnen, kwam het oppervlak tot rust, stil en glad als olie. De verfbewegingen gaan liggen zoals op beweeglijk water de wind gaat liggen. Het oppervlak ziet er gedempt uit en roerloos alsof het fluistert. Het is niet opgewonden.
Naast het stevige staande rood ziet het kleine oppervlak van zandkleurige verf er frêle uit. Een ander woord kan ik niet bedenken voor wat daar verder aan schilderkunst gebeurt. Ik merk bijvoorbeeld dat ik steeds aan dat rood voorbij moet kijken – alsof ik daar een hoek omsla of voorbij kom aan de kant van een muur. Zoals we lezen, bekijk ik ook het schilderij van links naar rechts. Eerst is er het rood, dan kijk ik verder in een behoedzaam geschilderde zandkleurige ruimte die zo te zien met voorzichtig overleg in elkaar gezet is. Net onder het midden van het schilderij gaat er een horizontale streep heel bleek lichtgroen. Vanwege ander geschilder er overheen is van die streep alleen nog wat rand te zien.
Zo begon Mondriaan, stel ik me voor, met het opzetten van een compositie. Met een horizontale lijn markeerde hij eerst de breedte van de beeldruimte. Ook de later abstracte Mondriaan was afkomstig uit de traditie van het Hollandse landschap zodat, net als in een typisch Gezicht op Haarlem van Ruisdael, een lijn van links naar rechts ook een horizon was natuurlijk – en een deling in het beeld, tussen boven en onder. Voor een landschap van Ruisdael was dat wezenlijk. Wat hij schilderde was, vanaf de iets hogere duinen, een ruim en breed zicht over een laag en vlak stuk land met daarboven een hoog uitspansel van witte wolken in een lucht van lichtblauw. Het is een mooi zomers landschap. Op de horizon zien we in grijswit het profiel van Haarlem. De bewegende wolken maken vlekken licht en schaduw op het land. Het is daar bont zelfs van schakeringen van groen en geel en bruin.
Veron heeft zijn schilderij Hollands landschap genoemd. Voor een schilder die uit Roemenië komt maar al lang hier woont, is dat een dromerige titel. Het schilderij is daarom een reflectie op een type landschap uit de buurt van de Noordzee, ver van de Zwarte Zee. Het karakter en idioom ervan houden zich ergens op tussen Ruisdael en Mondriaan. We zien hoe Veron ook op hun manier zijn schilderij openmaakt, dat dan op een landschap gaat lijken. Voorzichtig volgt hij hoe Mondriaan met lijnen ruimte uitzet. Er was dus de horizontale lijn die witgroen is. Die kleur is zo bleek om het fragiele zandgeel van het oppervlak niet te storen. Over die horizontale lijn zette hij een verticale lichtroze lijn, van onder naar boven om de hoogte aan te geven. Toen volgde, over het lichtgroen, een buigzame lijn bruin die naar rechts voortkruipt als een rivier. Dan weer naast de lichtroze verticale lijn verscheen nog een dunne lijn die lila is. Rechts waar de bruine horizon ophoudt staat recht daarop een streep van gedempt geel. Die markeert de diepte. Onder het bruin dat daar kabbelt zien we dun rood – daaronder drijft een fragment, in perspectief als bij Ruisdael, van olijfgroen en wit. Eindelijk is daar dan een stukje Hollands landschap (gras en water) in wat verder een ware idylle is van zachte, tere kleur. Het accent van verticaal rood dat misschien nog wat warme gloed over het doek spreidt, zien we ook en geheimzinnig in Ruisdaels schilderij – de rode daken, linksonder, die glanzen in de zon.
PS. Dit schilderij van Veron Urdarianu is, met ander nieuw werk van hem, nog tot 30 juni te zien bij Galerie Onrust in Amsterdam