Houten crucifix

In Dominee of koopman reist Patrick Lodiers door Afrika om ‘de balans op te maken van zeventig jaar ontwikkelingssamenwerking’. Een ambitie zo imposant als de lengte van zijn reis, want hij doet achtereenvolgens Senegal, Ghana, Oeganda, Kenia, Ethiopië en Rwanda aan. Ik zag de afleveringen ‘Senegal’ en ‘Oeganda’, die op elkaar lijken door persoonlijkheid en stijl van de presentator – bnn-informeel jegens autoriteiten, dito joviaal bij de ‘gewone’ mens – maar die qua thematiek behoorlijk uiteenlopen. Niet kritisch bedoeld, want een vraag uit zijn persbericht – ‘wordt het tijd Afrika niet langer als één land te zien, maar als een continent met grote verschillen?’ – lijkt me behoorlijk retorisch. (Wie zijn dat trouwens, die vandaag de dag maar één land zien?)

Grof gezegd is de kern van ‘Senegal’: Nederland investeert daar geld in campagnes ter ontmoediging van de droom van ontelbare jonge mannen om naar het Europees paradijs te gaan, terwijl gigantische trailers de zee leegvissen waar zes van de veertien miljoen Senegalezen direct of indirect economisch van afhankelijk zijn. Vind je het gek dat ze weg willen? Overigens zijn het vooral Chinese en Turkse trailers, begrijp ik, dus een-op-een de EU als boosdoener aanwijzen is simplificerend. Dat doet Abdou Karim Kamal Sall, bevlogen leider van de vissers in kustplaats Joal, wel (in een Volkskrant-stuk van Carlijne Vos uit 2018 is zijn analyse breder, inclusief zelfkritiek), maar dat hij deze exploitatie ten koste van Senegalezen in het langere verhaal van Europese kolonisatie en slavernij plaatst, lijkt niet verbazingwekkend. ‘Jij bent het probleem’, zegt hij tegen Lodiers, die daar gespeeld verdrietig over is omdat hij toch juist kwam om aan de kaak te stellen.

Nee, het komt allemaal niet in de buurt van de gedegenheid van veel andere vaderlandse tv-Afrika-reizigers, en het steenkolen-Frans van de presentator (je compris, tu es très colère) doet pijn, maar een aantal ontmoetingen had ik niet graag gemist. Zoals in Oeganda (probleemstelling: moet Europa ontwikkelingsgeld stopzetten als wetgeving tegen mensenrechten ingaat?) die met Simon Lokodo, minister van Ethiek en Integriteit. Voormalig priester die ‘dat homohuwelijk van jullie’ een absurditeit noemt, homo’s wil vervolgen en genezen. Maar ook niet die met de dappere tweelingzusjes Eva en Robinah, bij geboorte hiv-geïnfecteerd, die voorlichting over seks en ziekte op scholen geven. En niet die met lhbt-activist Frank Mugisha, die een ‘thuis’ voor homo’s runt, waar ze zich zonder moreel oordeel medisch kunnen laten onderzoeken. Hij is fel tegen stopzetting van hulp vanwege lhbt-discriminatie, omdat die hen dubbel treft: als Oegandees en als zondebok voor stopzetting. En neem de Hollandse pastoor Picavet: Ach, het celibaat hoort oorspronkelijk niet bij katholicisme. Je moet je niet bemoeien met de slaapkamer van gelovigen. Bent u daar paus Franciscus? Een nieuw kerkje met simpele houten crucifix wordt jubelend ingewijd. ‘Dat was me wat, Vader’, zegt Lodiers. ‘Maar hebben ze niet eerder scholen, ziekenhuizen, handel nodig?’ Oók, zou ik zeggen.