Houtje-touwtje

‘Ik ben geen neo-primitivist’, zegt de Hongaarse kunstenaar Tamás Kaszás in een interview dat in een boekje bij zijn tentoonstelling verschijnt, en dat is moeilijk te geloven na het zien van de vernuftig in elkaar gezette kunstwerken in de ondergrondse ruimte van De Appel. Er is een ‘bulletinboard’ waar ambachtelijk gedrukte posters – zeefdruk, houtblok, stencils – met gekleurde punaises op zijn geprikt, het doosje punaises nog in het zicht. Verderop staat een drietal diorama’s, bouwsels op schaal gemaakt van stokjes en takjes op een bedje van zand. Er is een video met figuren die lijken te bestaan in een ver verleden, pak hem beet: tijdperk jagers en verzamelaars, zo zwijgzaam ploeteren ze daar door een desolaat landschap. Hun diy-kleding, karren, architectuur en gereedschap; ze hangen van ellende aan elkaar.

Maar na elke scène van de video springt het beeld op zwart en verschijnt in indringende witte letters: ‘Wij zijn de voorouders van hen.’ Dat moet dan betekenen dat zij de toekomst zijn, deze mensen met baarden op hun gezicht en dekens om hun schouders tegen een snijdende kou. Deze mensen die ronddwalen met gedeukte petflessen, op zoek naar water. Die, wanneer een man komt aanlopen met een vat op een kruiwagen, hun flessen onder een eenvoudig kraantje houden voor een paar druppels tegen de dorst.

Kaszás mag dan niet verlangen naar een primitief verleden, hij kijkt wel met enthousiasme uit naar een primitieve toekomst, een wereld verstoken van (digitale) techniek en een opgelegd economisch systeem waarin de gemeenschapszin zal kunnen floreren en aloude survivaltechnieken herleven. Zie hier het sciencefiction uit de titel van de tentoonstelling, Sci Fi Agit Prop. ‘Agit prop’ is wat de mensen door deze wereld leidt, beelden en leuzen over opgeraakte olie met advies over hoe nu verder. Maar ook deze berichtgeving is houtje-touwtje: in de video draait een vrouw aan een waterrad waarvan de schoepen bespannen zijn met boodschappen, en leest het apparaat als een logge rolkrant.

Dit is de tweede tentoonstelling van De Appel op de locatie in Nieuw-West, in huis bij Broedplaats Lely. Het kunstcentrum moest na het verlies van een belangrijk deel rijkssubsidie pas op de plaats maken en doet dat met overgave. Geen prestigieus pand, geen dure tentoonstellingen. Een legio aan partners, van dichtbij (Samenwonen-Samenleven, Circus Lab Amsterdam) tot even verderop (Netwerk Aalst, waar de tentoonstelling van Kaszás zich naartoe zal uitbreiden). Er was een workshop met buurtgenoten, hun toekomstbeelden voor Nieuw-West hangen als onderdeel van de tentoonstelling in de hal. We zijn op elkaar aangewezen. De olie is immers op.

Die instelling valt te prijzen en de kunst is er niet per se minder om. Maar de lat moet niet te laag gaan liggen, niet op een hoogte die de gebrachte kunst ongeloofwaardig maakt. Met Sci Fi Agit Prop zegt De Appel verbinding te leggen met de stedelijke context, met de ‘snelle gentrificatie’ van de eigen buurt. Aan die ontwikkeling draagt het kunstcentrum zelf, in al zijn bescheidenheid, ontegenzeggelijk bij. De nieuwe curator is niet minder dan een hotshot ingevlogen uit New York. Benieuwd naar wat zij met zich meebrengt.