Identiteitspolitiek reduceert de Rotterdamse gemeenteraadsverkiezingen tot loopgravenoorlog. Zoveel werd maandagavond wel duidelijk in het Wereldmuseum, waar Leefbaar Rotterdam een debat organiseerde over “onze identiteit”, onder de noemer Weg met ons.
Dat is nodig, zei Leefbaar-raadslid Tanya Hoogwerf in haar inleiding, want “social justice warriors” hebben het debat gegijzeld. “Laten we kijken of we vanavond een eerste begin kunnen maken met een stap voorwaarts in plaats van weer een centimeter dieper ingegraven raken in je eigen kuil.”
Even dachten we een handreiking te zien om nader tot elkaar te komen. Maar na ruim twee uur “weg met ons” en een paar maanden verkiezingsstrijd konden wij eigenlijk niet anders concluderen dan dat juist haar partij het identiteitspolitieke vuurtje steeds weer opstookt.
Niemand zal toegeven dat ze garen spinnen bij een gepolariseerd identiteitsdebat. Sterker nog, de panelleden, die menig Twitter-volger aan dit onderwerp te danken hebben, doen het voorkomen alsof vooral anderen er een giftige discussie van maken. Voor Telegraaf-journalist Wierd Duk was identiteitspolitiek zelfs “de kanker van deze tijd”.
De sfeer werd er zo niet beter op. De oprisping van Duk was er nog niet uit of DENK-Kamerlid Farid Azarkan verweet hem voor een krant te schrijven die met de Nazi’s heulde. Toen Duk dreigde weg te lopen, gaf Azarkan aan best excuses te willen maken, als Duk zijn “kanker” zou terugnemen. Duk bleef toch maar zitten.
En toen had publicist Sid Lukkassen al een onnavolgbaar betoog afgestoken waarin hij met Engelse citaten en moeilijke filosofen de Nederlandse identiteit bewierookte. “Het cultuurmarxisme” omschreef hij als “een kanker voor elk liberalisme of humanisme.”
Zo vlogen de krachttermen over tafel. Van nader tot elkaar komen was geen sprake. “De pot verwijt de ketel,” vatte cultuurhistoricus Thomas von der Dunk het treffend samen.
Ging het bij de landelijke verkiezingen al vaak over het Wilhelmus, de vlag en Zwarte Piet; nu sijpelen die identiteitsonderwerpen ook door naar de Rotterdamse verkiezingen, waar DENK en de PVV de zittende partijen NIDA en Leefbaar uitdagen om scherper stelling te nemen.
En Leefbaar schrikt daar niet voor terug. We kunnen zelfs het exacte moment aanwijzen waarop die partij het identiteitsvuurtje aanstak: op zaterdag 30 september 2017, toen Leefbaar-lijsttrekker Joost Eerdmans mocht opdraven om de bijeenkomst van Forum voor Democratie in club Villa Thalia een Rotterdamse touch te geven. En passant pleitte hij er voor een nieuwe vestigingswet voor winkelstraten – niet om kleine ondernemers tegen oneerlijke concurrentie van ketens te beschermen, maar om de Nederlandse groenteboer te redden van de “halalslager”. Coalitiepartner D66 reageerde als gebeten.
Opgejaagd door DENK zette ook de doorgaans principiële Nourdin el Ouali (NIDA) begin februari kwaad bloed door in een raadsdebat te stellen dat “Leefbaar Rotterdam bezig [is] met het witten van de stad, door halalslagers en kappers weg te sturen.”
Toen Leefbaar op 17 november het verkiezingsprogramma presenteerde, bombardeerde Eerdmans de verkiezingen maar meteen tot “een referendum over de Nederlandse cultuur en onze Rotterdamse waarden”. Hij waarschuwde voor de dreiging van een “links blok” – dat inmiddels maandag al “links-islamitische blok” heet.
En toen moest Geert Wilders zijn lokale lijst nog presenteren. Zijn twee Rotterdamse persmomentjes werden handig gekaapt door DENK. Staande voor de Essalammoskee in Rotterdam Zuid reduceerde Wilders de verkiezingen direct tot een strijd tussen DENK en hemzelf. Over ideeën voor de stad ging het nauwelijks. De lokale PVV nam niet eens de moeite om een verkiezingsprogramma te schrijven en reageert niet op uitnodigingen voor debatten. DENK houdt het voorlopig bij drie bullet points en wat steekwoorden. Toch domineren ze de verkiezingen doordat andere partijen op hen reageren.
En zo stookt iedereen uit eigenbelang het identiteitsdebat verder op. Je kan dit natuurlijk afdoen als een Twitter-fittie tussen opiniemakers en een strijd van politici op zoek naar stemmen in verkiezingstijd. Of als bijzaak die afleidt van “de echt belangrijke onderwerpen” als betaalbare woningen, goede zorg, of armoede. Maar de keiharde discussie over identiteit laat in de stad toch echt z’n sporen na.
In januari liepen we bijvoorbeeld over de Lijnbaan, achter een betoging van Wilders aan, toen we twee donkere meisjes van rond de zestien op een van de demonstranten zagen afstappen. “Waarom moeten wij weg?”, vroegen ze, twee filmende telefoons in hun handen. De man verwees naar het bord in zijn hand met daarop de tekst “Mohammed ga terug”.
Of afgelopen november, in een sportschool in Delfshaven, waar een verbaal opstootje ontstond toen een autochtone dame van in de zeventig tegen een donkere jongen iets zei over Zwarte Piet. Toen meer mensen zich met de discussie bemoeiden, verdedigde de dame zich met: “Ik ben geen racist, maar heb wel een grote muil.”
En zo sijpelt de discussie die aangewakkerd wordt door de zogenoemde social justice warriors, of ze nu ‘links’ of ‘rechts’ zijn, door naar de straat. Met alle frustraties van dien.
Het gevolg: nog meer politieke polarisatie. D66 sloot een coalitie met Leefbaar al uit, omdat die partij zich inlaat met Forum voor Democratie. En waar DENK en de PVV prima zullen kunnen leven met een plek op de oppositiebank, dreigt voor Leefbaar waar sommigen binnen de partij al langer voor waarschuwen: isolement en oppositie.
In 2014 stapte Leefbaar na acht frustrerende oppositiejaren eindelijk weer als grootste partij in het college. Als nieuwe lijsttrekker was Eerdmans de verkiezingen ingegaan als crime fighter en bureaucratie-killer. Aan islamofobie maakte hij nog weinig woorden vuil. Een gematigdere vleugel probeerde ondertussen de verhoudingen met andere partijen te herstellen. En dat lukte. Maar in een paar maanden tijd brak Leefbaar de zorgvuldig opgebouwde reputatie als degelijke bestuurspartij alweer vakkundig af.
Met een beetje stellingname in aanloop naar de verkiezingen is natuurlijk niks mis. Je moet wel weten wat er te kiezen valt. Maar in een versnipperde raad waar straks waarschijnlijk vijf partijen nodig zijn om een coalitie te vormen, dringt zich de vraag op welke partijen na deze heftige identiteitsstrijd nog willen samenwerken. Hoe gaat Rotterdam straks bestuurd worden?
Dit artikel verscheen eerder op Vers Beton, de website voor de harddenkende Rotterdammer en bron voor al het Rotterdamse verkiezingsnieuws. Deze publicatie kwam tot stand met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten.