Dat werden de openingsschoten van de Eerste Wereldoorlog die 36 dagen later pas echt begon.
De toneelmakers van De Warme Winkel hebben over deze Gavrilo Princip een voorstelling gemaakt die zijn naam draagt en waarin de twintigjarige in veelvoud over het toneel schuifelt, wasbleek geschminkt en met zware wallen onder zijn donker en somber de wereld in turende ogen. De première van Gavrilo Princip was tijdens het Holland Festival. Vanaf volgende week is de productie opnieuw te zien. Er volgt een uitgebreide tournee.
We kijken hem, zijn kompanen en de door hen veroorzaakte gebeurtenissen zo te zeggen in de rug: de voorstelling beweegt achterwaarts. Er wordt om te beginnen vanaf het heden teruggeteld tot de historische pistoolschoten. We kijken vervolgens aan tegen de achterkant van een filmset, waar een fragmentarisch docudrama wordt gedraaid over deze arme boerenzoon uit de Bosnische bergen, die bij wijze van spreken achter zijn eigen rug om een wereldberoemde politieke moordenaar werd. Van die film zien wij de korrelige ‘rushes’ op een groot scherm.
Het feitelijke plan voor de aanslag wordt in de vertelling gesmeed tijdens een partij biljart (Princip was een fanatiek biljarter). Daar zegt hij onomwonden dat de moord zijn politieke missie is: ‘Ik moet dit doen.’ Onderwijl worden de speeltafel en de ballen groter en groter en de spelers kleiner. Politieke lilliputters zijn het immers, zo lijkt de boodschap. Ze hebben Bakoenin en Kropotkin misschien grondig gelezen maar niet helemaal begrepen, voor ze begonnen aan hun avontuur op het Habsburgse wereldtoneel. Alles is spel hier, fraai uitgevoerd, expressionistisch Nosferatu-toneel, alles bij elkaar de stomme-filmversie van het uitbreken van een onblusbare wereldbrand.
Stilistisch is Gavrilo Princip een intrigerende stoofpot van net-niet afgemaakte verhaallijnen, waarin de ironie van de geschiedenis de toon zet. De historische figuur van Gavrilo Princip geeft daar wellicht aanleiding toe. Voor Hitler was hij een joodse vrijmetselaar die met molentjes liep. Voor maarschalk Tito vormde hij het gedroomde rolmodel voor een verenigde, communistische Balkanstaat. Voor de Serviërs, die na het uit elkaar vallen van dat Joegoslavië vochten voor een Groot-Servië, werd hij de martelaar en held die hij na zijn eenzame gevangenisdood in 1918 al ruimschoots was geworden.
Wie hij in werkelijkheid was loste op in de oersoep van deze ideologische heksenketels. Maar een naïeve anarchist, zoals de radicalen in Dostojevski’s Demonen, dat is Gavrilo Princip, dat zijn z’n Bosnische makkers, nooit geweest. Ze moeten in ieder geval veel meer hebben voorgesteld dan de onnozelaars die De Warme Winkel in deze mix van ironie en meligheid van ze maakt. Dat is tot daaraan toe (toneelmakers zijn geen biografen) maar er wordt ook nog eens een slordig en bij vlagen saai en vervelend verhaal verteld, waarin dramaturgisch kostbare tijd wordt vermorst met het bedoelerig terugtikken van de tijd en het bedanken van alle bedenkers van Princip-memorials (boeken, voorstellingen) overal ter wereld. Tegen het eind van de voorstelling belanden Gavrilo Princip en zijn medeplichtigen ook nog eens achterwaarts in de actualiteit: door het playbacken van polder-jihadisten die in Syrië zogenaamd de eer van de terrorist uit Sarajevo hoog zeggen te houden. De laatste Gavrilo Princip-kloon mag daarna met een Chaplin-huppeltje het licht uitdoen.
Gavrilo Princip is van 14 t/m 16 augustus te zien tijdens Festival Boulevard in Den Bosch. De voorstelling is van 8 oktober t/m 3 december op toernee. dewarmewinkel.nl