Dat het probleem van de vluchtelingen een van de ernstigste is waarmee de Europese Unie ooit te maken heeft gehad, weten we sinds een jaar of drie. Omstreeks die tijd kwamen de eerste bootjes aan op Lampedusa of waren ze onderweg verongelukt.
Dit weekend heeft de Britse minister van Binnenlandse Zaken Theresa May het Europese migratiesysteem voor totaal mislukt verklaard. Een van de oorzaken is volgens haar het Verdrag van Schengen waardoor Europeanen binnen de grenzen van de unie vrij kunnen reizen (geldt niet voor de Britten). ‘De gebeurtenissen van deze zomer hebben aangetoond dat de meest tragische gevolgen van een ineengestort Europees migratiesyesteem worden gedragen door degenen die de grootste kans lopen om te worden uitgebuit’, zegt May.
In dezelfde trant als mevrouw May spraken de Duitse en Franse ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie. Er moet nu een oplossing worden gevonden voor de escalerende crisis. Op 14 september wordt in Brussel een vergadering gehouden waar ze het zullen proberen. Op zichzelf is het een gotspe dat je je drie jaar na de onomstotelijke ontdekking van de vluchtelingen en de voortdurende groei van dat enorme vraagstuk over een oplossing gaat beraden. In feite hebben we hier trouwens al twee problemen: dat van de honderdduizenden die zich de afgelopen jaren al in Europa hebben gevestigd en dat van de anderen die net een mensensmokkelaar hebben gehuurd of al onderweg zijn.
Een feit is dat Europa dit probleem grotendeels heeft laten verslonzen, waardoor het ernstiger is geworden. Is nu de periode van de ernstige incidenten aangebroken? In Heidenau heeft de politie slag geleverd met ultrarechtse demonstranten. Mevrouw Merkel heeft hun gedrag walgelijk genoemd, wat ze opvatten als een bewijs dat ze het bij het rechte eind hebben. Een van de resultaten die de afgelopen drie jaar van betrekkelijke passiviteit heeft opgeleverd is dat rechts het verzet tegen massale immigratie opvat als een bewijs van zijn gelijk.
Dat wordt niet bewezen door incidentele reacties, het is een Europese trend, een politieke stroming die intussen al ruimschoots in partijvorming is vastgelegd. Bij ons heeft Pim Fortuyn de grondslag gelegd en het verschijnsel Geert Wilders behoeft geen toelichting. Denemarken en Zweden hebben hun rechtse formaties, Duitsland heeft Pegida en Frankrijk het Front National van mevrouw Le Pen. Al die organisaties groeien. Dat is de andere kant van de Europese verslonzing. Onze politieke leiders hebben niet voorzien dat de sterk toegenomen immigratie en het vooruitzicht op nog meer het oorspronkelijke politieke evenwicht verstoren, overal.
Hoe deze verhoudingen zich verder zullen ontwikkelen hangt af van de mate waarin de nieuwe immigranten zich in hun nieuwe omgeving zullen gedragen. Een snelle aanpassing is van het grootste politieke belang, maar stuit ook op problemen. De nieuwkomers zijn volwassen, ze spreken de taal van hun nieuwe land niet, het ligt voor de hand dat ze zo dicht mogelijk bij elkaar gaan wonen. Dat betekent gettovorming, met alle risico’s van dien, wat op zichzelf weer tot versterking van de rechtse reactie zal leiden. Zo komen we geleidelijk in een vicieuze cirkel terecht waarbij de immigranten de aandrijvende rol zullen spelen. Dat valt nu ook al te zien.
Een zo snel mogelijke aanpassing is voor alle partijen van vitaal belang. Aangezien het om grotere aantallen dan ooit draait moeten we misschien aan onorthodoxe maatregelen denken. Een zekere mate van leerplicht voor de volwassenen bijvoorbeeld, Nederlands, kennis van het nieuwe land, ten behoeve waarvan een nieuw soort onderwijs nodig zou zijn. Een betrokkenheid bij het nationale leven via sport, zonder het risico dat daaruit weer een nieuw soort razernij ontstaat. Een programma waardoor kan worden voorkomen dat de immigranten een negatieve macht worden die in combinatie met de reactie van rechts de natie een nieuw aanzien geeft.
Deze enorme toevloed van immigranten is door Europa met een ongelooflijke kortzichtigheid niet voorzien. Nu gaat het erom die fout niet te herhalen.