New York – Afgelopen voorjaar brak in de gevangenis van het stadje Bishopville, in South Carolina, een oproer uit waarbij zeven gevangenen omkwamen. Het oproer kwam niet uit de lucht vallen: de gevangenis was al meermalen aangeklaagd vanwege vermeende mishandeling, overbevolking en ‘gebrek aan respect’ voor de levens van de gevangenen. Een week na de opstand riep de organisatie Jailhouse Lawyers Speak een nationale gevangenisstaking uit van 21 augustus tot 9 september.
Die datums kozen de activisten niet zomaar. Op 21 augustus 1971 werd de Black Panther-activist George Jackson door gevangeniscipiers neergeschoten, terwijl op 9 september van dat jaar de beruchte opstand in de Attica-gevangenis in New York uitbrak. De activisten eisen onder meer ‘onmiddellijke’ verbeteringen in de gevangenisomstandigheden, redelijke lonen voor de dwangarbeid die de gevangenen verrichten – de bosbranden in Californië worden deels door gevangenen bestreden, die daarvoor één dollar per uur ontvangen – de mogelijkheid van vervroegde vrijlating (parole) voor alle gevangenen en de teruggave van het kiesrecht.
Amerika heeft met 2,3 miljoen gedetineerden de grootste gevangenisbevolking ter wereld, en zij hebben vrijwel dagelijks met geweld te maken: van cipiers en medegevangenen. Maar het gevangeniswezen is ook een lucratieve sector. Staten en lokale overheden laten gevangenissen vaak runnen door for-profit detineringsbedrijven, ook al toont onderzoek dat de misstanden het grootst zijn in private gevangenissen. De uit de Obama-jaren stammende verordening om zulke contracten niet meer te vernieuwen is door de regering-Trump teruggedraaid.
De werkweigeringen, hongerstakingen en sit-ins in gevangenissen in onder meer Californië, Washington en North Carolina zijn nu een week bezig. Tot dusver hebben de acties nauwelijks aandacht gekregen in ’s lands grootste media. Volgens de jurist Lauren-Brooke Eisen is dat misschien maar goed ook, zo zei ze tegen het tijdschrift Mother Jones. ‘De opstand in Attica kreeg destijds enorm veel aandacht en is volgens menig onderzoeker juist de opmaat tot massale gevangenzetting geweest. Het Amerikaanse publiek schrok van de gebeurtenissen en het land koos vervolgens voor een strikter strafrecht met vooral zwaardere straffen. De eisen van de gevangenen werden geen van alle ingewilligd.’
De eisen van de huidige stakers zijn zelfs nagenoeg dezelfde als van de opstandelingen destijds, concludeert ze. Toch kunnen de acties effectief zijn. ‘Je hoopt dat mensen zich realiseren dat gevangenen medemensen zijn. Met een stem. En met redelijke eisen.’