‘Het Koninkrijk In Beweging!’, het is een op Nederland toegepaste vertaling van de beweging La République En Marche! van de nieuwe president van Frankrijk, Emmanuel Macron. Maar het bekt niet alleen niet, er is in Nederland ook geen sprake van. Hier voert de politiek een surplace uit. Het wachten is op het Nederlandse politieke kopstuk dat durft aan te zetten om beweging in de kabinetsformatie te krijgen. GroenLinks-leider Jesse Klaver durfde dat maandag in ieder geval niet, hij stapte af.
Deze week is het drie maanden geleden dat de Nederlandse kiezer naar de stembus ging, maar een nieuw kabinet is niet in zicht. De verwachting is dat er voor 7 juli, het begin van het parlementaire zomerreces, geen nieuw kabinet zal zijn. Als de politici het record ‘langste kabinetsformatie in de Nederlandse geschiedenis’ uit 1977 niet willen verbreken, dan zal de nieuwe ministersploeg vóór 9 oktober met de koning op het bordes moeten staan. Zes maanden en 24 dagen zaten er veertig jaar geleden tussen de verkiezingen en de traditionele bordesscène. Dit jaar zitten we inmiddels dus al op drie maanden formeren zonder resultaat. Vergelijk dat eens met de vliegende vaart waarmee Macron Frankrijk verovert. En Marche! doet haar naam eer aan. Althans, tot nu toe.
In november vorig jaar stelde Macron zich kandidaat voor het presidentschap, zes maanden en een week later werd hij gekozen. Als hij zondag binnenhaalt wat na de eerste ronde van de parlementsverkiezingen de verwachting is, dan heeft hij er zeven maanden en twee dagen over gedaan om niet alleen het Élysée te veroveren, maar ook de gevestigde partijen in het parlement weg te vagen. Niet alleen de conservatieven, ook – en waarschijnlijk zelfs met name – de Parti Socialiste van president François Hollande, onder wie Macron tot augustus vorig jaar nog minister was, heeft hij dan vele koppen kleiner gemaakt. Dat geeft En Marche! macht in het parlement.
GroenLinks-leider Klaver zal er jaloers op zijn. GroenLinks wil immers ook een beweging zijn, waarbij de neiging groot is om er in cursief beweging van te maken. Dat alleen al suggereert vooruitgang. Ook GroenLinks had drie maanden geleden succes bij de verkiezingen, ook al steken de veertien zetels waarmee ze de vijfde partij van Nederland werd, schraal af bij de zege van En Marche! Het is inmiddels winst die niet verzilverd gaat worden.
Taal is niet onschuldig, is een geliefde uitdrukking van informateur Herman Tjeenk Willink, die nu al twee weken probeert de kabinetsformatie vlot te trekken. Ook het woord beweging is niet onschuldig. Daarmee wordt bewust afstand genomen van het gangbare in de wereld van de politiek, de politieke partij. Op z’n minst moet het woord uitdrukken dat een beweging niet geassocieerd wil worden met het imago dat politieke partijen hebben: oud, verroest, vermoeid, corrupt en gericht op macht om de macht.
Binnenkort gaan honderden nieuwe leden van En Marche! hun weg zoeken in het Franse parlement. Dat zal letterlijk zijn, maar vooral ook figuurlijk. Hoe werkt het, wat zijn de regels en procedures, hoe krijg je iets gedaan? Waar ze tegenaan zullen lopen, net als de nieuwkomers op het Haagse Binnenhof, is de taaiheid, de saaiheid, het kleine dat mogelijk is. Grote bewegingen zullen ze niet vaak maken.
In Nederland gaat het bijvoorbeeld om het voorkomen van oneerlijke concurrentie van uitzendbureaus die minder sociale premies afdragen dan andere werkgevers. Maar wat zijn eventuele neveneffecten van ingrijpen? Of om de vraag of er wettelijk extra bedenktijd moet komen bij buitenlandse overnames van bedrijven. Is dat zinvol? Of over de lage salarissen op basisscholen en het dreigende tekort aan leerkrachten. Is er geld voor salarisverhoging, helpt dat tegen de schaarste? Belangrijke vraagstukken, maar slechts kleine bewegingen. Dat kan tot teleurstelling leiden bij de achterban. Juist omdat door de keus voor het woord beweging bewust wordt gesuggereerd dat nu alles anders zal worden. De lage opkomst in Frankrijk toont overigens aan dat er ook veel Fransen zijn die daar niet in geloven.
Niet ten onrechte. Zie de Vijfsterrenbeweging van de Italiaanse komiek Beppe Grillo. Op regionaal niveau begon deze beweging in 2010, drie jaar later werd ze bij de landelijke verkiezingen in een keer de grootste partij in het parlement, gerekend zonder coalitievorming van andere partijen. Vervolgens mocht de beweging de burgemeester leveren in Rome en Turijn. Maar zondag leed de Vijfsterrenbeweging een forse nederlaag bij lokale verkiezingen. Ook een beweging loopt aan tegen corruptie van bestuurders, interne machtsstrijd en discussies over de koers.
Is dit een reden om dan alles maar bij het oude te laten? Zeker niet. Maar het noopt wel tot realiteitszin en het temperen van verwachtingen, bij zowel politici als kiezers. Macron, Grillo en Klaver met elkaar vergelijken is ook niet helemaal eerlijk. Niet alleen gezien hun zeer verschillende achtergronden, maar ook vanwege de verschillende kiesstelsels. Zo vergemakkelijkt het Franse districtenstelsel grote overwinningen én grote verliezen, evenals de keuze voor een dubieuze leider.
Dat is geen verwijzing naar Macron. Ondanks zijn ervaring in de wereld van de ambtenarij en de politiek zal echter ook hij tegen de taaie werkelijkheid aan lopen. Maar als het hem lukt Frankrijk echt in beweging te krijgen, zal niet alleen Klaver, maar zullen ook andere Nederlandse politici daar jaloers naar kijken. Eerst zullen ze echter zelf in beweging moeten komen, in de kabinetsformatie.