MEKNES – Marokkanen geven graag af op de magzen, de heersende klasse, zij die het in dit land voor het zeggen hebben. Veel Fessies, gegoede inwoners van Fes, met onmiskenbaar kosmopolitische allure, behoren tot de magzen. Zoals mijn huisbaas in Rabat, een medisch specialist die in een zwarte BMW model Jeep rijdt, en zijn vrouw, chirurg, in een zwarte Audi. Van het geld dat in Marokko verdiend wordt, komt het overgrote deel, volgens sommigen zelfs negentig procent, in handen van de magzen terecht. Het woord magzen is behalve synoniem met macht ook synoniem met corruptie. De magzen houdt elkaar de hand boven het hoofd en verdeelt onderling de betere banen.

Wie geen magzen is, kan het schudden in Marokko. Meer dan vijftig procent van de be volking leeft onder de armoedegrens. De rest mag het misschien iets beter doen maar zal nooit behoren tot die magere tien procent die zichzelf magzen kan noemen. Voor wie geen magzen is, is het óf afzien, óf blijft het sappelen. Deze negen tig procent bestaat volgens Touria uit slachtoffers van de magzen.

De 26-jarige Touria is verpleegster, ze werkt in een privé-kliniek in Meknes. Ze is ge scheiden en ze heeft een dochter van vijf. Ze zegt dat ze per maand duizend dirham verdient, honderd euro. Ik denk dat het waar is, maar zeker ben ik niet. Kenners zeggen in ieder geval dat het best mogelijk is dat een verpleegster zo krankzinnig weinig verdient, zelfs voor Marokkaanse begrippen, «want in Marokko is alles mogelijk». Iedereen heeft hier wel een familielid dat in een café of belwinkel of zelfs in een ander zo op het oog respectabel bedrijf lang met duizend dirham per maand en soms met minder aan het lijntje is gehouden. Touria werkt pas een jaar in de kliniek.

Touria woont sinds haar scheiding twee jaar geleden bij haar ouders, met nog een paar broers en zussen, onderworpen aan de bekrompen moraal van het huis. Ze wil er weg, ze wil op zichzelf wonen, kunnen ademhalen, maar dit salaris, zegt ze, zal haar niet van haar ouderlijk huis bevrijden. Wat ze anders moet, weet ze ook niet. Ik knik begrijpend maar er is nog iets wat ik niet begrijp en ik zeg: hoe kan het nou dat je onder het minimumloon van tweeduizend dirham per maand zit? Dat is volgens Touria heel eenvoudig: ze staat nergens geregistreerd, ze werkt zwart. Ze zegt dat ze geen andere keus heeft dan er genoegen mee te nemen zes dagen per week van zeven uur ’s ochtends tot zeven uur ’s avonds in de kliniek te werken voor die duizend dirham, als zij haar mond opentrekt zal de directeur zeggen dat zij hier toch zelf wilde werken en als het haar niet bevalt: daar is het gat van de deur.

Zij die wit werken, verdienen iets meer maar geen van de verpleegsters komt ook maar bij benadering in de buurt van het salaris van de directeur, die tenslotte directeur is van een privé-kliniek. En dus zeg ik tegen Touria dat ze samen een vuist moeten maken, dat ze met z’n allen moeten gaan staken, dan zal die directeur toch wel anders praten, niet? Daarop begint Touria te lachen en zegt: dan zal hij niet anders praten maar dan ontslaat hij ons allemaal. Ik: maar hij heeft niet zo snel nieuw personeel gevonden. Touria buigt zich naar mij over en zegt, ernstig nu: we werken met vijfentwintig verpleegsters, op het bureau van de directeur ligt een stapel van minstens vijftig verpleegsters die werk zoeken. Als hij wil, heeft hij morgen vijfentwintig nieuwe werkneemsters. Vakbonden, hoef ik Touria niet eens te vragen, stellen in Marokko niks voor, mensen durven daar geen lid van te worden, men is bang voor problemen, een angst die nog uit de tijd van de dictatuur van koning Hassan II stamt.

Misschien dat dit onder de nieuwe koning Mohammed VI zal veranderen. Maar Touria denkt van niet. De nieuwe koning heeft het familierecht veranderd zodat vrouwen makkelijker kunnen scheiden, hij geeft de pers meer vrijheid, hij heeft een «verzoeningscommissie» de mensenrechtenschendingen onder het regime van zijn vader laten onderzoeken, hij lijkt de weg van de democratie in te slaan.

Veel van degenen die niks van de magzen moeten hebben, spreken positief over de nieuwe koning. Touria niet. Touria is de eerste die ik ronduit negatief over Mohammed VI hoor praten. Ze vindt – niet helemaal ten onrechte – dat hij de enige is die iets kan doen aan het soort misstanden als de hare. Zolang hij dat niet doet is ze gedwongen bij haar ouders te blijven wonen.