We waren allemaal om een uur of één op la ferme van Hasna, waar we zouden lunchen. We installeerden ons beneden, op de halfopen patio die aan de tuin grensde. Op tafel stonden hapjes voornamelijk afkomstig uit de zee, en de gekoelde dranken werden ons aangedragen, blikjes Budweiser-bier, witte wijn, rosé. Het was tenslotte zaterdag, en ook nog eens augustus, in Marokko dé vakantiemaand.
Maar het is straks ook weer ramadan, in september. Ik bracht een kwestie naar voren die mij had verward, het leek de gelegenheid daarvoor te zijn, en zei dat een kennis van mij had gezegd dat hij nu niks meer dronk, hoezeer het ook zomer en vakantie was, omdat een goede moslim vanaf veertig dagen vóór de ramadan geen alcohol meer tot zich neemt. Ik had al vaker gehoord van het bestaan van deze regel, die ik niet goed kon rijmen met die andere, veel bekendere regel, die zegt dat een moslim sowieso geen alcohol tot zich zou moeten nemen. Zelf vind ik deze twee regels wel een mooie metafoor voor Marokko, waar tegelijk alles en niets mag, een land dat zichzelf tegenspreekt. De drankwinkels hier sluiten twee weken voordat de ramadan begint. Zie de ongerijmdheid van deze laatste zin.
Enfin, ik hoopte dat iemand in het gezelschap opheldering over die twee elkaar tegensprekende regels kon verschaffen. Leila zei dat ze maling had aan de ramadan en Youssef zei dat de veertig-dagenregel te maken had met het feit dat alcohol nog een tijdlang in je bloed aanwezig bleef: voor de heilige maand ramadan moest je zorgen dat je rein was. En toen zei Leila weer dat de profeet nooit had gezegd dat alcohol verboden was maar dat hij alleen maar had gezegd dat je niet moest gaan bidden als je dronken was, want dan wist je niet meer wat je zei.
Ik had een beetje spijt van mijn vraag want ik vreesde een eindeloze theologische discussie, maar die kant ging het gelukkig niet op want het kon uiteindelijk niemand veel schelen. Men liet zich de drank goed smaken en viel twee uur later aan op de grote schalen voedsel die ons werden voorgezet, en die die ochtend bereid waren door de gastvrouw zelf, daarbij bijgestaan door dochters en nichten. Als men in Marokko voor gasten kookt, laat de gastvrouw dat niet over aan het personeel dat de dagelijkse maaltijden bereidt, ik vermoed omdat men de culinaire kwaliteiten van dat personeel niet verfijnd genoeg acht.
Na een uurtje uitbuiken zochten we het zwembad op, dat niet echt een zwembad was maar een flink bassin op de eerste verdieping van het grote huis. Vandaar had je ook uitzicht op het land eromheen en ik vroeg gastvrouw Hasna tot waar haar bezittingen zich uitstrekten. Tot zo ver als je kunt zien, zei ze zonder daar stoer over te doen. Hier en daar waren arbeiders bezig het land te bewerken, wat me geen pretje leek in deze hitte. Ik vroeg Hasna wat voor gewassen ze verbouwde, en ze zei dat ze dat niet wist omdat ze de exploitatie van het land had verpacht. Ze zei dat ze het zelf hadden geprobeerd, maar dat ze er niet genoeg van afwisten en aan alle kanten bestolen werden en dat het zo beter was.
Het begon tegen zevenen te lopen en inmiddels zat iedereen bij het zwembad en was men begonnen elkaar moppen te vertellen. Man of vrouw, maakt niet uit, de mop wordt verteld en gewaardeerd door alle Marokkanen, velen beschikken over een onuitputtelijk reservoir. Feestjes eindigen altijd met moppentapperij, zo ook deze zaterdag. In Nederland heeft de mop weinig aanzien, maar in Marokko wordt die absoluut niet beschouwd als iets platvloers of flauws, integendeel, het is bijna een literair genre, en ze móeten – zeggen Marokkanen altijd – worden verteld in het Marokkaans-Arabisch, in het Frans ‘kan het niet’. De liefde voor de mop zal iets te maken hebben met de nog altijd sterke aanwezigheid van een traditionele, religieuze plattelandscultuur, die nog veel taboes kent. Ook het gebrek aan politieke vrijheid zal een rol spelen. Nu pas begrijp ik ten volle, nu ik heb ervaren hoe Marokkaans de mop is, dat het weekblad Nichane daar vorig jaar een artikel over publiceerde (en pardoes drie maanden verboden werd, omdat het ook moppen had afgedrukt, over het koningshuis, over seks en over de islam).