‘Wil je koffie?’
‘Waarom vraag je dat zo agressief?’
‘Ik ben helemaal niet agressief.’
‘Wil je koffie… Je zegt het vol verwijt… Dat doe je de laatste dagen al bij alles. Onder alles zit een verwijt.’
‘Dat is onzin!’
‘Je bent ook zo kwaad.’
Et cetera, et cetera.
Het is het moedwillig verkeerd interpreteren.
Een interpretatie is alsof je even verkeert in niemandsland. Je zit tussen twee of meer grenzen in en je kunt nog alle kanten uit.
In de politiek is het moedwillig verkeerd interpreteren een reflex.
De andere partij is altijd boos of meent dat jij het verkeerd hebt.
‘Bed, bad en brood vinden wij een menselijke oplossing voor uitgeprocedeerde asielzoekers.’
‘Een samenleving die zo rijk is, en niet méér wil bieden dan een bed, bad en brood, en dan nog alleen als men zelf wil meewerken aan de eigen uitzetting, is in moreel verval…’
Elke partij kent die reflex. De meest typerende uitspraak in deze is misschien wel Wilders’ ‘doe eens normaal, man’.
Hij zei het tegen Rutte die, zoals verondersteld, niet normaal zou doen.
Het normaal doen, is dan opeens een norm – wat die norm is, weet je uiteraard niet, daar ben je in een debat naar op zoek.
Je merkt het eveneens aan de crisis bij de banken. Men vindt de bonussen die de directie krijgt niet normaal en onmiddellijk wordt iedere melding over een bonus omschreven als uiterst schandelijk. Vaak ook met de motivatie: ‘Er zijn mensen bij die bank ontslagen, en nu strijkt de directie zelf zomaar extra tonnen op als bonus… Omdat ze zogenaamd hun werk zo goed hebben gedaan…’
De bitterheid druipt van de woorden.
Maar het kan best zijn dat zo’n CEO van een bank inderdaad zijn werk goed heeft gedaan. Misschien kreeg hij de opdracht van de aandeelhouders om de bank zo snel mogelijk weer financieel gezond te maken, en misschien kon hij dat alleen doen door mensen te ontslaan. Onlangs betaalde een hoofdredacteur bij Nieuwe Revu aan de gedetineerde Willem Holleeder tweeduizend euro per column. Tegelijkertijd moesten er bij Nieuwe Revu redacteuren ontslagen worden. Nu zou je kunnen redeneren: schande, dat er redacteuren worden ontslagen en dat de hoofdredacteur tweeduizend euro betaalt aan Holleeder. Maar die hoofdredacteur deed dat omdat hij daarmee hoopte zijn blad te redden. Iedere ondernemer weet dat je iets moet investeren om er meer geld voor terug te krijgen.
Je kunt vrijwel iedere handeling moedwillig verkeerd interpreteren. En tot op zekere hoogte ben je verplicht dat te doen. Je bent uiteindelijk in niemandsland, en je wil dat iedereen naar jouw land gaat.
Een nadelig effect is alleen dat je de ander verwart.
Maar dat is precies de bedoeling. Verwarring is de beste voedingsbodem om mensen iets anders te laten denken dan ze denken. Verwarring is het begin van twijfel.
‘Doe eens normaal, man.’
De gedachte zou kunnen zijn: ‘Misschien ben ik wel abnormaal.’
In dat niemandsland van de interpretatie verliest een argument zijn waarde.
Daarom is het nog maar de vraag of argumenten in debatten echt zin hebben.
Ik denk soms dat schelden beter helpt.