Kaapstad − Zuid-Afrika hield de adem in toen de populistische oppositiepartij Economic Freedom Fighters (eff) met haar geschiedenis van intimidatie en geweld 20 maart uitriep tot een dag van nationaal protest. Duizenden fighters zouden ervoor zorgen dat het hele land plat zou komen te liggen. Geen vrachtwagen zou over de snelweg rijden, geen winkel zou open zijn. De eff, geleid door de charismatische Julius Malema, beloofde een ‘revolutie’.

In de eisen van de eff konden veel Zuid-Afrikanen zich nog wel vinden: een einde aan de dagelijkse stroomonderbrekingen van soms wel tien uur, alsmede het aftreden van president Cyril Ramaphosa die verwikkeld is in een onverkwikkelijk dollarschandaal. Bovendien staat het in Zuid-Afrika iedereen vrij om te demonstreren, zolang het maar binnen de wet blijft. Dat wil zeggen: geen intimidatie, geen geweld en geen plunderingen. Het waren die drie zaken die de Zuid-Afrikanen zo bezorgd maakten. Vorige maand nog bestormden eff-parlementariërs het podium waarop president Ramaphosa zijn jaarlijkse State of the Nation-toespraak hield. Veiligheidsbeambten slaagden er met moeite in om de in proletarische rode overalls gehulde eff-parlementsleden het gebouw uit te zetten.

Bovenal dacht iedereen met angst en beven terug aan de ongekende geweldsuitbarsting van juli 2021 in delen van het land, waarbij 354 mensen om het leven kwamen en voor miljarden werd vernield en geplunderd. Nog zo’n geweldsgolf zou Zuid-Afrika de das om doen. En dat is precies waar de eff, met een aanhang die vooral uit jonge radicalen en werklozen bestaat, op uit is: chaos creëren en zo invloed uitbreiden. Bij de laatste nationale verkiezingen kreeg de de partij 10,8 procent van de stemmen. Op gemeentelijk niveau zitten ze in diverse coalities.

De partij van Malema kreeg het deksel op de neus. De steun voor de ‘national shutdown’ bleef beperkt. Hier en daar werd met stenen gegooid en werden relschoppers gearresteerd. Maar in grote delen van het land was er niets van een opstand te merken. Bewoners, winkeliers, beveiligers en leden van de taxibusjes-industrie hadden zich verenigd om plunderingen te voorkomen. En in tegenstelling tot de onlusten van 2021 waren politie en leger ditmaal wel voorbereid op onrust.

En, toeval of niet, voor het eerst in maanden werd Zuid-Afrika op de dag van het protest niet geplaagd door stroomonderbrekingen.