‘Sluit de site.’ Dat zei Fredrick Brennan, de oprichter van internetforum 8chan, een dag na de schietpartij in grensplaats El Paso, Texas, waarbij zaterdag 22 doden vielen. De dader verspreidde een manifest via 8chan, waarin hij zijn racistische motieven toelichtte. Talloze gebruikers juichten de terrorist toe als ‘our guy’; een enkeling vroeg zich af of hij niet zelf stiekem een jood was, en of het geen false flag-operatie van de overheid was. Deze reacties, doordrenkt van haat en complotdenken, zijn op 8chan volslagen normaal.
De internetgemeenschap vormt een zorgwekkende voedingsbodem voor geweld, die vraagt om maatregelen. Brennan richtte de site in 2013 op als ultieme vrijplaats, waar elk idee, hoe extremistisch, racistisch of seksistisch ook, besproken mocht worden. Het forum werd pas echt groot na een ruzie op voorloper 4chan; ook die site is anarchistisch en ongereguleerd, maar besloot in 2014 toch om de aanjagers van Gamergate – een haatcampagne tegen een groepje vrouwelijke game-ontwikkelaars en mediacritici – te verbannen.
Daarop verplaatste de groep radicalen onder de radicalen zich naar 8chan, dat zich in hoog tempo ontwikkelde tot een nog extremere internetwoestijn dan 4chan. Onder het mom van de vrijheid van meningsuiting staat 8chan vrijwel alles toe: in 2015 besloot Google de website uit de zoekresultaten te weren, vanwege topics over verkrachting van kinderen en links naar kinderporno. In maart van dit jaar deelde de aanslagpleger op de moskee in Christchurch beelden van zijn moordpartij via een Facebook-livestream die zich snel verspreidde op 8chan, waar ook zijn wit-nationalistische manifest te lezen was. Net als de El Paso-terrorist kon hij rekenen op bijval van medegebruikers. Ook de schutter die in april een aanslag pleegde op een synagoge in Poway was een 8channer, en probeerde zijn daad tevergeefs te livestreamen.
Zolang er niets tegen platforms als 8chan gebeurt, zullen zulke aanslagen elke paar maanden blijven plaatsvinden, waarschuwt journalist Robert Evans van netwerk Bellingcat. Maar wat moet er gebeuren? Zondagavond besloot Cloudflare, het bedrijf dat 8chan in de lucht houdt, om daar per middernacht mee te stoppen. Het rechts-extremistische forum had in eerste instantie nog geen half etmaal nodig om over te stappen naar een nieuw onderkomen, Epik. Maar maandagavond sneed Voxility, leverancier van beveiligende infrastructuur, de banden met Epik per direct door, zodat 8chan voor de tweede keer binnen een dag op zwart ging.
Het zijn tot nu toe dus private techbedrijven die het forum, onder druk van de publieke opinie, blokkeren. Overheidsingrijpen ligt in Amerika uiterst gevoelig, want zelfs hate speech, in de meeste andere liberale democratieën verboden, wordt door het Eerste Amendement niet gereguleerd.
En toch: een IS-website met hetzelfde trackrecord – drie moordpartijen in een half jaar – zou vermoedelijk wel offline gehaald zijn omwille van de veiligheid, en terecht. Amerika heeft de afgelopen jaren, samen met Canada en de EU, meermaals IS-propagandasites afgesloten. Hun ruime opvatting van de vrijheid van meningsuiting kent dus wel degelijk een grens. Als oproepen tot rassenoorlogen, gejuich om moordpartijen en aanmoedigingen tot het plegen van aanslagen – op 8chan allemaal aan de orde van de dag – die grens niet overschrijden, wat dan wel?
Natuurlijk doet het blokkeren van een site het extremistisch gedachtegoed niet als bij toverslag verdwijnen, en natuurlijk zal de harde kern altijd een ontmoetingsplaats weten te vinden. Maar dat ze toch wel blijven bestaan is geen argument om broedplaatsen van radicalisering zo toegankelijk mogelijk te houden. Zolang sites als 8chan eenvoudig bereikbaar zijn, zet elke recalcitrante puberjongen binnen een paar muisklikken zijn eerste stappen op het pad van rechts-extremisme en neonazisme. Een pad dat net zo weinig met vrijheid van meningsuiting heeft te maken als de weg naar het kalifaat, en net zo consequent afgesneden dient te worden.