Al snel, blijkt. Op Rotterdam CS had hij haar trots twee portemonnees laten zien, ‘op een bankje gevonden’. Ze geloofde er geen barst van en inderdaad, hij had ze gerold. ‘Ik dacht dat ik dood bleef. En daar krijg je binnenkort een kind van’, had ze gedacht. Maar, voegt ze toe: ‘Zonde, zo’n aardige man en we waren zo verliefd.’ Wat mede verklaart dat de scheiding nog een tijd op zich liet wachten. Pas dan zien we de openingstitels waarin de regisseursnaam Karim Alexander Ben Hassen beetje bij beetje verandert in het Hollandse Alex Pitstra. Wat vader-loochening lijkt. Maar het ligt ingewikkelder. De film is minstens zozeer Vatersuche.
Niet letterlijk, want de ooit spoorloos verdwenen vader meldde zich onverwacht per brief bij zijn toen 25-jarige zoon. Maar figuurlijk wel: aan ‘wie ben ik?’ zit onverbrekelijk ‘wie zijn/waren mijn ouders?’ vast. Zie Spoorloos. Maar tranentrekker is deze documentaire Bezness as Usual niet. Pitstra ging dus naar Tunesië. Met reserves en wrok, maar, als kind van een geïsoleerde, alleenstaande moeder, ook verlangend naar en gevoelig voor een grote warme familie die hem met open armen ontving. En naar verklaring, verontschuldiging misschien. Maar vader, in diens derde huwelijk en met derde kind, is over het verleden niet aanspreekbaar. Fout geweest? Hoezo? Weggegaan? Moeder wilde hem zomaar niet meer. Enzovoort. In het beetje Nederlands dat hij beheerst, luidt zijn mantra ‘is normaal’. Vooral inzake dingen die voor Alex en Nederlandse kijkers dat helemaal niet zijn. De moeizaamheid in de toenadering tussen vader en zoon schuilt deels in karakter maar veel meer nog in culturele verschillen. En spitst zich steeds meer toe op het feit dat ‘normaal’ betekent dat familie er is om elkaar te helpen – lees: dat zoon geacht wordt vader te helpen. Keer op keer, want pa is een kleine scharrelaar en de Tunesische economie staat er beroerd voor: tijdens een van Pitstra’s bezoeken blaast een jongen zich op het strand voor zijn hotel op (nadat het in de lobby niet gelukt was).
De film kent twee extra dimensies: er blijkt nog een Zwitserse halfzus, Jasmin, te zijn. Wier moeder die van Alex ooit vroeg hoe ze in godsnaam van die man was afgekomen. Op vaders dringend verzoek komt Jasmin de happy family completeren, maar haar gevoelens zijn nog beduidend gemengder dan die van Alex. Haar Tunesische voorkomen omhult een westerse vrouw die gruwt van vaders seksisme en gigolo-verleden; en van diens blik op de portemonnee van zijn Europese kinderen. En vermoedelijk ook van diens nieuwe, maar in de Maghreb tamelijk algemene moslimvroomheid. Ze is er met tegenzin, en waarschijnlijk ook op aandrang van haar broer, wiens belang dubbel is: vader- en identiteitsverlangen plus een spannende film. Maar ook de relatie tot moeder komt aan bod, dramatischer nog dan die met vreemde vader, voor wie hij, opvallend, enig begrip gaat opbrengen. Een afgrond van ongewenste intimiteiten gaapt, maar Pitstra blijft op het koord.
Alex Pitstra, Bezness as Usual, VPRO 2Doc, dinsdag 17 mei, NPO 2, 22.55 uur
Beeld: Bezness as Usual (VPRO)