Rome – ‘Alles moet veranderen opdat alles hetzelfde blijft.’ Na Julius Caesars ‘Veni, vidi, vici’ de belangrijkste leuze van de Italiaanse politiek, of eigenlijk: manier van zijn. Caesar sprak zijn woorden in 47 voor Christus, de andere leuze wordt uitgesproken in 1860 door Tancredi, in de succesvolste Italiaanse roman aller tijden, Il Gattopardo, (De Tijgerkat), die uitkwam in 1958. De strijd om de eenwording van Italië wordt samengevat in deze ene, alleszeggende, cynische leuze van Tancredi, neef van de prins van Lampedusa, de Tijgerkat. Waarmee hij bedoelde: als de belangen van de elite maar veilig naar de overkant van de rivier komen, het maakt niet uit onder welke vlag.

En op Sicilië speelde zich afgelopen weekend opnieuw de ‘Gattopardo’ af. Het ging ‘slechts’ om wie de regio Sicilië in handen zou krijgen, maar het was de generale repetitie voor de landelijke Italiaanse verkiezingen van komend voorjaar. En de winnaars zijn… Silvio Berlusconi van 81 en Beppe Grillo van 69. Want het ging echt niet om de twee volmaakt onbekende, charismaloze kandidaten voor de regio Sicilië die Berlusconi en Grillo hadden geproduceerd. Het ging om de vraag: wie vertegenwoordigt de oude belangen? (Berlusconi) Of: vertrouwen we op het nieuwe? (Grillo) De uitslag is een exacte weergave van het eeuwige dilemma van Italië: Berlusconi’s kandidaat won de regio met veertig procent dankzij een samengeraapte coalitie van maffiavrienden, fascistisch rechts en xenofoob rechts. Grillo’s partij Vijf Sterren werd in zijn eentje veruit de grootste, met bijna 27 procent. In Berlusconi’s doos van Pandora zitten de oude belangen, wat er in Grillo’s verrassingspakket zit is nog steeds een beetje de vraag.

Op Sicilië gekozen worden is in principe geen compliment. Juist vanwege die Gattopardo-leuze, die Sicilië nog altijd past als een handschoen, maar ook rustig op heel Italië slaat. Italianen zijn geen revolutionairen, het is een volk van onderdanen dat zich graag vastklampt aan de ene leider, zolang hij de sterkste is. Daarom is de wederopstanding van Berlusconi helemaal niet zo vreemd als het lijkt. Wat Matteo Renzi (42), de grote belofte van ‘normaal democratisch links’ er de afgelopen jaren van heeft gebakken verdient een essay, maar kan ook worden samengevat in één woord: gefaald. Juist omdat ook Renzi zich de leidersrol gebaseerd op charisma met iets te veel ambitie probeerde toe te eigenen. Maar leiders zonder belangen, daar gaan de Italianen niet voor. Eerst de belangen, dan de leider.