Hij maakte naam met ambitieuze experimentele romans als Anatomie van een glasachtig lichaam (1966), Raadsels van het rund (1978) en Alle vlees (1980) en later het als toegankelijker beschouwde en zeer positief onthaalde De dood als een meisje van acht (1991). In de loop van de jaren zestig begon hij kritieken en essays te schrijven voor De Groene Amsterdammer, eerst voornamelijk over Nederlandse romans – wat hem, vanwege de kritische aard van zijn stukken niet in dank werd afgenomen – en allengs vooral over internationale literatuur. Hij was van meet af aan streng, intellectueel, filosofisch, internationaal georiënteerd en tegen de keer. Hij schreef vanuit een literatuuropvatting die het traditionele realisme wantrouwde en als een illusie zag die eerder versluierend werkte dan dat ze de werkelijkheid openbaarde.

Jacq Vogelaar was naast schrijver een hartstochtelijk lezer. Zoals Simon Vestdijk volgens Adriaan Roland Holst sneller schreef dan god kon lezen, zo las Vogelaar meer en sneller dan de schepper. Hij had een fabelachtige eruditie en heeft daarmee de redactie en de literatuurmedewerkers van De Groene gevoed. Hij was onvermoeibaar in het aandragen van ideeën voor literaire specials, kwam telkens weer met schrijvers die serieuze aandacht behoefden en ontsloot in de honderden stukken die hij schreef het werk van vernieuwende schrijvers die in het buitenland zeer gewaardeerd werden, maar in Nederland vaak nog grote onbekenden waren. Denk aan schrijvers als Kis, Kadare, Calvino, Gadda, Cortázar, Michaud, Valéry – een willekeurige greep.

Vooral is hij bepalend geweest in hoe er in De Groene Amsterdammer over literatuur werd geschreven. Literatuur is er niet simpelweg voor amusement of herkenning, literaire ranglijsten en human interest zijn hinderlijke ruis, waar het om gaat is dat literatuur avontuur biedt. En dan met name die literatuur die niet de plat getreden paden bewandelt, de literatuur waarin risico wordt genomen, waarin de werkelijkheid en de taal worden onderzocht.

De essays die hij schreef voor De Groene en voor het literaire tijdschrift Raster, waarvan hij de drijvende kracht was, vormden de basis voor een aantal eigenzinnige en diepgravende essaybundels, gedeeltelijk onder de naam Terugschrijven. Want dat was zijn inzet bij zijn essayistiek: hij ging het gesprek aan met bewonderde auteurs; lezen, denken en schrijven gingen vloeiend in elkaar over.

De redactie van De Groene Amsterdammer treurt om het verlies van haar markante literaire medewerker. Jacq Vogelaar was niet alleen decennialang vrijwel wekelijks in het blad present, hij was ook een aimabele verschijning op de redactie: vol verhalen, nog voller van suggesties waarover verhalen te schrijven.

Links naar artikelen van Jacq Vogelaar:

Verdwaald in een bos van tijd
door JACQ VOGELAAR
26-10-2011Lezen

Eigenlijk wil hij alleen met paarden praten
door JACQ VOGELAAR
05-10-2011
Julian Cartwright, Andermans geld, 19,95 Lezen

Niet zomaar een roman over een gastarbeider
door JACQ VOGELAAR
21-09-2011
Aris Fioretos, De laatste Griek, € 22,95 Lezen

LIEVEN DE CAUTER, DE OORSPRONGEN OF HET BOEK DER VERBAZING
Spoorzoeken
door JACQ VOGELAAR
07-09-2011
Een wit vel papier als een sterrenhemel in negatief bezaaid met zwarte punten waarvan sommige genummerd waren en als je die in volgorde met een lijn verbond tekende zich in die wirwar een patroon af, een figuur. Ik weet niet eens of het alleen maar een kinderspelletje was; in elk geval is het idee te gebruiken als beeld voor het boek dat ik hier wil signaleren. Lezen

Zomerklassiekers
Soap, maar meer nog satire
door JACQ VOGELAAR
24-08-2011
Deze maand (her)lezen we Nederlandse en vertaalde klassiekers. The Power and The Glory, Catch-22… Fijne dikke meesterwerken voor op het strand of in de tuinstoel. Deze week Jacq Vogelaar over De huid van chagrijn van Honoré de Balzac. Lezen

Kraken is zonde
door JACQ VOGELAAR
17-08-2011
LYDIA DAVIS, BEZOEK AAN HAAR MAN EN ANDERE VERHALEN, Uit het Amerikaans vertaald door Peter Bergsma, € 24, 95 JULIO CORTÁZAR, DE TOESPRAKEN VAN DE BEKKENKNIJPER, Uit het Frans vertaald door Martin de Haan en Rokus Hofstede, € 9,- Het korte verhaal schijnt al een hele tijd niet meer in tel te zijn. In de jaren zestig verscheen nog de ene bundel met een keuze van verhalen uit een bepaald taalgebied na de andere en was met name het genre van de short story uitermate populair. Het zal met een algehele verandering in leesgedrag te maken hebben; het heeft wellicht ook met gemakzucht te maken: voor een kort verhaal moet de lezer zich telkens helemaal omschakelen en soms zelf het kader bedenken, de doorsnee roman hoef je alleen maar te volgen. Lezen

Denk je eens in…
door JACQ VOGELAAR
03-08-2011
Jean-Philippe Toussaint, De waarheid omtrent Marie, Uit het Frans (2009) vertaald door Marianne Kaas, Prometheus, 199 blz., € 18,95 Lezen

JÜRG AMANN, DE COMMANDANT: MONOLOOG
Zielenleed van een massamoordenaar
door JACQ VOGELAAR
04-05-2011
Jürgen Amann. De Commandant. Uit het Duits (2011) vertaald door Gerrit Bussink, Contact, 108 blz., € 10,- Lezen