Jeltsins reactie was ingegeven door zijn immer aanwezige instinct voor wat er leeft onder het volk. Na de inflatie is de misdaad in de ogen van de Russen het belangrijkste probleem in hun land. Met parlements- en presidentsverkiezingen in aantocht en zijn populariteit op een ongekend laag niveau begreep Jeltsin dat de moord een belangrijke politieke gebeurtenis was. Hij spoedde zich naar de tv-studio, waar hij zich bereid verklaarde om in de misdaadbestrijding verder te gaan dan ooit tevoren. ‘In Oezbekistan hebben ze zes bandietengroeperingen gepakt en geexecuteerd. De situatie begon onmiddelllijk te verbeteren’, zei Jeltsin. Hij verweet zichzelf dat hij de misdaad niet hard genoeg had aangepakt, uit angst van Rusland een politiestaat te maken.
Kennelijk is zijn angst nu over. Met zijn openlijke bewondering voor het Oezbeekse dictatoriale bewind, volgde de president de lijn van conservatieve vertrouwelingen als zijn lijfwacht Korzjakov. Die dringen al langer aan op het afwijken van democratische principes voor ‘harde maatregelen’ tegen de misdaad. De oppositie waarschuwde dan ook prompt dat de moord op Listjev aanleiding kon worden voor een golf van respressie, zoals Stalin de moord op de Leningradse partijsecretaris Kirov gebruikte als startschot voor de terreur.
Maar wat Jeltsin ook voor nieuwe maatregelen lanceert, de kans dat de Russische samenleving er eerlijker en veiliger op wordt, is klein. Want als het om misdaad en corruptie gaat, maakt Jeltsin eerder deel uit van het probleem dan van de oplossing. Geheel in de traditie van de Russische geschiedenis heeft Jeltsin zelf nooit veel respect gehad voor de wet. Hij regeert per decreet en houdt zichzelf in het zadel met een uitgebreid systeem van patronage, omkoping en dreigementen. De opbouw van een rechtsstaat in Rusland, de historische uitdaging die Jeltsin ooit beloofde aan te gaan, is na drieeneenhalf jaar bewind nog slechts een terugkerend cliche in zijn presidentiele redevoeringen. De dagelijkse praktijk van zijn regime is een strijd om macht en geld, die met alle middelen wordt gevoerd. Van de corrupte politierechercheur tot de maffiabaas die een moordenaar inhuurt - ze kunnen allemaal een voorbeeld nemen aan het Kremlin.
Zelfs Jeltsins reactie op de moord op Listjev maakte duidelijk dat hij en zijn omgeving het behoud van de macht nog steeds belangrijker vinden dan de bescherming van de burgers en de economie tegen de misdaad. Jeltsin heeft de moord aangegrepen om zijn politieke concurrent Joeri Loezjkov, de burgemeester van Moskou, een hak te zetten. Jeltsin fulmineerde dat het Moskouse stadsbestuur nauwe banden tussen misdaad, commercie en stadsbestuur door de vingers zag, en kondigde het ontslag aan van de Moskouse politiechef en procureur-generaal, beiden bondgenoten van Loezjkov en oude rivalen van Jeltsins adviseurs. Kortom, de ene clan tegen de andere. Een pietluttige afrekening, die duidelijk maakt dat Jeltsin niet onderdoet voor dezelfde ‘maffia’ die hij zegt te willen bestrijden.