ANDERHALF UUR na de uitspraak van de rechter vorige week kwam bij het Haagse marktonderzoekbureau NSS een IND-busje voorrijden. Door medewerkers van het bureau werden stapels documenten de laadruimte ingedragen. Het betrof zo'n drieduizend verslagen van het zogenaamde Eerste Gehoor, een vertrouwelijk gesprek dat vluchtelingen aangaan met de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) van het ministerie van Justitie als ze net het land zijn binnengekomen. In het Eerste Gehoor staat een groot aantal privacygevoelige gegevens als naam, woonplaats en vluchtmotief opgesomd. De IND had NSS de opdracht gegeven de verslagen van de vluchtelingen op zodanige wijze te bewerken dat de Mensensmokkel Informatie Groep (MIG) van de dienst er, in het kader van de zogenaamde Taskforce Mensensmokkel, vluchtroutes van Afghanistan en Irak naar Nederland uit kon afleiden. ‘We hebben de formulieren keurig op volgorde gelegd. We hebben ze nog eens geteld en de IND een verklaring overhandigd dat we er niet één meer in huis hebben’, zegt NSS-onderzoeksdirecteur André Zijdenbos. Omdat ze zelf de mankracht mist en omdat het een simpele verwerkingsklus leek, had de IND gedacht dat het wel zo makkelijk was een extern bureau in te huren. Zijdenbos: ‘Zij hebben contact met ons gezocht met de vraag of wij voor hen bewerkingen wilden doen, of we, kort gezegd, extracten van die verslagen wilden maken. Het was de IND te doen om die smokkelroutes in kaart te brengen en in de toekomst beter beleid te maken, althans daar ga ik van uit.’ Begin maart werd begonnen met de klus. Al snel bleek dat NSS het alleen niet aankon en de Amsterdamse partner InterView werd erbij ingeschakeld. In een afgezonderde ruimte ging een select groepje NSS/InterView-medewerkers aan de slag. Al snel bleek dat er onzorgvuldig met de vertrouwelijke dossiers werd omgesprongen. Een kopie van een van de documenten belandde bij De Groene. Een anonieme medewerker aan het project liet De Groene weten dat er nauwelijks toezicht was en dat er allerlei voor het in kaart brengen van smokkelroutes overbodige, privacygevoelige gegevens in de verslagen opgesomd stonden. ‘Ik heb er met vrienden en kennissen over gesproken, af en toe is het zo schokkend dat je niet anders kan. Of dat mag? Voor vertrouwelijkheid heb ik nooit getekend.’ De handige zet van de IND bleek anders uit te pakken. GroenLinks, PvdA en CDA stelden kamervragen en Vluchtelingen Organisaties Nederland (VON), de Federatie van Afghaanse Vluchtelingenorganisaties in Nederland (Favon) en het Iraaks Democratisch Centrum (IDC) daagden staatssecretaris Job Cohen (Justitie) voor de rechter toen de uitbesteding van de documenten bekend werd. De organisaties eisten niet alleen dat de dossiers bij NSS zouden worden weggehaald, maar ook dat dergelijke privacygevoelige informatie ‘nooit meer’ aan particulieren zou worden uitgegeven. In zijn pleidooi wees de VON-advocaat erop dat de uitbesteding niet in overeenstemming is met de eigen richtlijnen van de IND, ‘Indis’. CURIEUS TIJDENS de rechtsgang was het pleidooi van landsadvocaat G.M.H. Hoogvliet. De antwoorden op de kamervragen zoals gesteld door GroenLinks, CDA en PvdA lieten aan duidelijkheid weinig te wensen over. De staatssecretaris meldde dat er bij de uitbesteding geen enkele regel overtreden was. Met het onderzoeksbureau waren goede afspraken gemaakt om het project vlekkeloos te laten verlopen. Landsadvocaat Hoogvliet haalde in zijn pleidooi deze kamervragen aan, zonder de indruk te geven daadwerkelijk begrepen te hebben waar Cohen de Kamer van wilde overtuigen. Hoogvliet betoogde immers direct na de referentie aan de kamervragen dat er van uitbesteding van documenten überhaupt geen sprake was. NSS moest wat hem betreft als verlengstuk van de IND worden gezien, waardoor het Indis-reglement niet van toepassing was. Deze manoeuvre werd door de rechter doorzien. Hij verklaarde vorige week dinsdag in zijn uitspraak de klacht van VON c.s. gegrond: de dossiers moesten binnen 24 uur bij NSS zijn weggehaald. Kamerlid Halsema (GroenLinks) wil nu van de staatssecretaris weten hoe hij er bij de beantwoording van de eerdere vragen op kwam dat de handelwijze van de IND in overeenstemming is met Indis. Ook wil ze van hem weten hoe nu, met inachtneming van de door de rechter gewenste privacy, voldaan zal worden aan de taakstelling in het kader van de Taskforce Mensensmokkel. Maar er blijven nog meer vragen liggen. Cohens woordvoerder op Justitie liet eerder tegenover De Groene weten dat de IND meer van haar taken uitbesteedt. Na twee maanden kan de voorlichter nog altijd geen uitsluitsel geven welke taken het hier precies betreft. ‘We zijn druk bezig om dat uit te zoeken’, laat de woordvoerder desgevraagd weten. Wel kan Justitie alvast melden dat ze tegen het vonnis in hoger beroep gaat.