The King Within: Accessing the King in the Male Psyche. Wat een titel.
Ik blader door de paperback en zie zwart-wit foto’s van chimpansees, Tibetaanse afbeeldingen van de Boeddha, Osiris in de onderwereld, een doorsnede van de linkerhersenhelft, en véél diagrammen: pyramidale structuren die de mannelijke psyche moeten weergeven. (Models of the complete bisexual Archetypal Self in octahedral form).
Nijinski is mijn favoriete boekwinkel in Brussel. Verscholen in een straat achter het Flageyplein, met sneeuwwitte Franse pockets opgestapeld tot aan het plafond; achterin mooie literaire stripboeken en een fijne hoek met obscure psychologische literatuur.
In die hoek vind ik dus deze pocket, van bestselling Amerikaans schrijversduo Robert Moore en Douglas Gillette. Het is een jungiaanse zelfhulpgids voor jongens uit de vroege jaren negentig. Ik weeg het boek in mijn handen: het heeft de air van iets tussen hippieliteratuur en het ontluikende new age-genre in, en is onderdeel van een quadrilogie. De overige delen zijn, lees ik op de achterflap: The Magician Within, The Lover Within en The Warrior Within.
Deze koning hangt van ellende aan elkaar. Het boek is stukgelezen.
Uit de tekst op het omslag begrijp ik dat de mannelijke geest volgens Moore en Gillette is gegrond in vier archetypen: koning, krijger, magiër en minnaar. Deze oervormen sluimeren in iedere man, en om toegang te krijgen tot je innerlijke mannelijkheid moet je ze alle vier in jezelf leren kennen. Natuurlijk ga ik ter plekke na wat ik zelf ben. Toch een beetje koning (nomen est omen), veel magiër (therapeuten zijn altijd een beetje magiërs), een flinke scheut minnaar, en ergens achteraf in mijn geest woont een verwaarloosde krijger. Work to be done, my friend.
Heerlijke reactionaire poppsychologie dus. Jordan Peterson zonder het alt-right randje. Met een beetje googelen kom ik er later achter dat Moore en Gillette (sorry, maar ik moet bij die naam de hele tijd denken: ‘the best a man can get’) met dichter Robert Bly aan de basis stonden van de mannenbeweging in de VS. In de zoekmachine zie ik foto’s van trommelende jongens.
‘We moeten het hebben over jongens’, zei een collega laatst aan de vergadertafel van de praktijk waar ik werk. Even was het stil. Toen buitelden de therapeuten over elkaar met verhalen over patiënten: jongemannen zonder doel of richting die in de knoop liggen met zichzelf in onze brave nieuwe wereld van Tinder en MeToo.
Zijn dit de achterblijvers in de nadagen van het patriarchaat?
Het is opvallend hoeveel stuurloze jongens zich melden voor psychische hulp. De meesten zijn de drempel van de volwassenheid ruimschoots over, maar ze zitten gevangen in een soort eindeloze puberteit. Ze vinden het moeilijk om over hun gevoelens te praten, zitten de hele dag achter hun computer, blowen te veel.
Een andere collega vatte het eens bondig samen: in het gat dat onze cultuur heeft achtergelaten bij het uitwissen van alle sporen van toxische masculiniteit is een korstige Kleenex gepropt.
Rechtse internetgoeroes als Jordan Peterson varen wel bij de stuurloosheid van deze jongens. Het verhaal van Peterson kennen we nu wel: onze samenleving glijdt af in gefeminiseerde chaos, en we vallen ten prooi aan genderfluïde cultuurmarxisten die onze universiteiten overnemen. Frank Koerselman en Thierry Baudet zijn volgens mij de enigen die er écht in geloven.
Maar de boeken van Moore en Gillette laten zien dat de vertwijfeling van mannen over hun identiteit niks nieuws is, en dat iedere generatie jongens worstelt met de eigen plaats in de maatschappij.
Ik vraag me weleens af: is een progressieve Jordan Peterson denkbaar? Is de boosheid van deze passieve angry young men niet aan te wenden voor een zinvolle zaak? Om te beginnen een leuke studie, of een baan? Volgens mij stamt het probleem van deze jongens vooral uit ideeënarmoede. Je vraagt je af of ze überhaupt weleens een goed verhaal is verteld, of een goede vraag is gesteld.
Natuurlijk heb ik The King Within meteen gekocht. Bij thuiskomst heb ik voor de volledigheid ook maar de magiër, minnaar en krijger nabesteld op eBay.