Jubelton

In een aflevering van zijn Scheefgroei-reeks noemde Jeroen Pauw de woningmarkt ‘de grote ongelijkheidsmachine’. Vijftienjarigen mochten verwachtingen over hun toekomstige huis vertellen. Pijnlijk om die kinderen, de meesten niet bevoorrecht, ernstig te horen beschrijven wat in de laatste decennia allang onhaalbaar voor hen is geworden. Bovendien: ze wilden bijna allemaal kopen. Nog in de jaren zeventig moest ik (dertiger, leraar), toen we thuisloos raakten, door mijn verstandiger omgeving daartoe gedwongen worden. Dat deed je immers niet: schulden maken, pandbezitter worden. Arbeiderisme. Resultaat: we wonen in een buurt die voor leraren totaal onhaalbaar is geworden. Alleen al door expats die onthutsende huren betalen aan investeerders. Verdringing, die aan de onderkant nog veel dramatischer is. Zie de verhelderende afleveringen van Scheefgroei.

De VPRO brengt nu de reeks Sander en de kloof waarin Sander Schimmelpenninck dezelfde thematiek behandelt, met in aflevering 2 datzelfde wonen. Ook Schimmelpenninck – ondernemer, columnist, ex-hoofdredacteur Quote, momenteel te zien in een commercial voor indexbeleggen -kaart de groeiende ongelijkheid aan. Zeker, hij is een mazzelpik, corpsbal met alle zekerheid en zelfverzekerdheid van dien: adel, landgoed, studies, netwerken. Maar als ik moest kiezen tussen soortgenoot Jort Kelder en Sander als tafelgenoot, dan wist ik het wel. Zeker, hij klaagt aan, maar met open kaart, vanuit de luxepositie waarin hij meeprofiteert van de prijzengekte bij verkoop van zijn appartementje: ‘vasthouden’ had iedereen gezegd toen hij jaren geleden ook een grachtenhuis aanschafte. Dus fiks verhuren en als hij nu (goed moment) toch verkoopt, krijgt hij op de al gigantisch gestegen vraagprijs een ton extra, al dan niet betaald met een belastingvrije jubelton van des kopers ma en pa. Zijn analyse is er niet minder kritisch en verhelderend om. Hij volgt een bemiddeld stel (zij ic-arts met geweldig werk, maar ze wil wel, net als haar ingenieur, tijdig kunnen stoppen) dat relatief goedkoop huurwoningen in de periferie aanschaft, getipt buiten de markt om, die in de vrije sector vooral gehuurd worden door randstedelingen met meer geld, plaatselijke starters verdringend. Zelf jubelend treedt het duo op in een cursus ‘hoe word ik rijk’, want huurinkomsten worden in box 3 niet belast.

Maar Sander trekt ook op met Naziha, verpleegkundige in Rotterdam, die een lekkend studiootje, met muizen, van dertig vierkante meter huurt voor achthonderd euro waar haar vriend niet in mag en past. Haar perspectief op beter, met een salaris van negentienhonderd euro, is rond nul. Ze wenst zelfs de ‘zusterhuizen’ van lang geleden terug. Maar een jongeman uit Bussum, met hoger inkomen en universitaire opleiding, komt er in Mokum ook van geen kant tussen. Misschien is de eerste aflevering nog interessanter, waarin hij het erfrecht met zijn lage belastingtarief aanvalt. Liberaal op de bres voor meritocratie (waarvan hij veel haken en ogen niet aankaart). Zijn drijfveren? De kloof is immoreel geworden. En uitbreken van de pleuris dreigt. Zo begon, 150 jaar her, ook sociale wetgeving.