Kan ik je helpen?

We zeiden het al heel lang, misschien zeiden we het altijd al, maar pas toen het menens was bleek dat al die andere keren toch vooral voor de grap waren geweest, zinloze oefeningen in het luchtledige, ijdele bezweringen van iets wat we hadden moeten zien aankomen. Ik ben moe, zei de één. Ik ook, zei de ander, en ontevreden. En vergeet oud niet. We zijn moe en oud en ontevreden, klonk het in koor. We kregen er energie van, we waren niet écht moe en oud, we konden erin en eruit stappen, en zelfs als we erin stapten was het een manier van leven die nu eenmaal hoorde bij, weet ik het, het creatieve proces.

Maar op een avond, begin deze maand, we zaten met zijn drieën op een booreiland dat was omgebouwd tot restaurant, twee van ons hadden samen al ongeveer twee flessen wijn op, zei ik het, zei ik hardop wat ik de laatste maanden iedere ochtend dacht als ik in de spiegel keek. Ik voel me oud.

Het was steeds dichterbij gekomen, iets wat zich eerst nog aan de uiterste rand van mijn gezichtsveld bevond maar op den duur in gutsen zwarte inkt dwars door het beeld stroomde. Waar was het begonnen? Misschien met foto’s, waar ik steeds vaker afschuwelijk op stond, alsof het me niet meer lukte iets te verhullen wat ik tot dan toe tamelijk goed verborgen had weten te houden. Rimpels en groeven, een algehele neerwaartsheid van het gezicht, dat er ’s ochtends min of meer als een slagveld bij lag – iets wat ik bij mijn eigen moeder als een havik in de gaten had gehouden, ongeduldig en bozig, alsof ze iets had verzaakt, alsof ze was vergeten zich aan te kleden.

Het viel me op dat nooit meer iemand spontaan tegen me zei dat ik er goed uitzag – iets wat vroeger, nu ik erbij stilstond, toch met enige regelmaat gebeurde. Een vriend had nu al een paar keer opgemerkt dat ik er ‘moe’ uitzag, en uiteindelijk had ik hem gecorrigeerd. Ik was niet moe, dit was nu gewoon mijn gezicht.

Ik begon geobsedeerd naar andere gezichten te kijken, vooral die van vrouwen van ongeveer mijn leeftijd. De hoeveelheid gladde voorhoofden! Er zijn zoveel mensen die niet eens doorhebben hoe glad en perfect hun voorhoofd is, ze lopen gewoon over straat en drinken hun cappuccino.

Mijn haar zat ook al tijden niet meer echt goed. Voor het eerst in mijn leven ging ik, een week nadat ik was geknipt, terug naar de kapper. Geduldig knipte hij de boel weer bij, maar natuurlijk hielp het niet, het kapsel was wat het al jaren was, het was mijn gezicht, en meer nog dan dat waren het mijn eigen genadeloze ogen die woedend waren op dat gezicht, woedend dat ik niet immuun was voor de tijd maar net als iedereen ouder werd, en dat het niet voelde als een geleidelijk en, godbetert, natuurlijk proces, maar als een vreemdeling die zijn arm uitstak en me uit het niets een dreun verkocht.

Nadat ik de woorden had uitgesproken tegen mijn vrienden, die eerst nog vroegen of het niet een persoonlijk probleem was, iets met mijn relatie misschien, om later te beamen dat we, inderdaad, gewoon echt niet jong meer waren, was het hek van de dam. Ik zei het tegen mijn moeder en mijn tante, die niets ontkenden maar knikten alsof ik eindelijk lid was geworden van hun genootschap. Ik zei het tegen een schrijfster van achter in de vijftig, die vertelde dat je na je veertigste respijt krijgt. Of misschien was dat een ander woord voor acceptatie.

Dat ik me mijn leven lang in minimale mate had bekommerd om mijn uiterlijk, was, zag ik nu, een stompzinnig voorrecht, en niet, zoals ik het altijd had beschouwd, een soort prestatie. Kijkend naar al die gezichten van andere vrouwen, besefte ik dat ik weer eens ergens te laat achter kwam: dat het handig is te weten hoe je make-up aanbrengt, hoe je een kapsel duurzaam in model brengt, waarom je een jas én een tas nodig hebt die passen bij je outfit, dat je altijd zonnebrand moet dragen. Ik stapte een cosmeticawinkel binnen en staarde naar de rijen potjes vloeibare huid. Kan ik je helpen? vroeg een meisje vanachter een masker van make-up. Het was de meest wezenlijke vraag die iemand me in lange tijd had gesteld.